ንምንታይ ድሕሪ ናጽነትደሞክራሲያዊ መንግስቲ ዘይቆመ?

ብያሲን ዑመር (yassinomer01@gmail.com) — ካልኣይ ምዕራፍ ሻብዓይ ክፋል

ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ህ.ግ.ሓ.ኤ

ቊጠባዊ ኣረኣያ ማርክስነት

ንቊጠባ ብዝምልከት፡ ማርክስነት ብሕታዊ ንብረት ብመንግስቲ ንኽውነን ብምብያን ሃብቲ ሃገር ብምልኡ ኣብ ኢድ መንግስቲ ከም ዝኣቱ ስለ ዝገብር፡ ነቲ መሰረት ቊጠባዊ ግስጋሰን ምዕባለን ምዃኑ ዝተመስከረሉ ውልቃዊ ድርኺትን ምህዞን (individual incentive and invention) ከምኡ’ውን ክፉት ውድድርን ናጻ ዕዳጋን ብምዕንቃጽ፡ ካብ ድኽነትን ድሕረትን ንምግልጋል ዝዕንቅጽ እምበር ዝሕግዝ ኣይኰነን። ብኣረኣእያ  ማርክስነት፡ ሃገራዊ ቊጠባ ብመንግስቲ ተገቢቱ በቲ ንሱ ይሓይሽ ዝበሎ ውጥን ምስ ዝእለ፡ ከም ናይ ርእሰማላዊ ስርዓት ቊጠባ ክብ ለጠቕ ዝመልኦ ዘይርግጹን ዘይተኣምምን  ደጋሲ ቅልውላው ኣየጓንፎን’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡ ጸጸኒሑ ናብ ዝቕባበን ዝሕታለን (inflation and stagnation) ኣየምርሕን ኢዩ።ይኹን’ምበር፡ ኲለን ብውጡን ቊጠባ ዝተማሓደራ ማሕበርነታውያን ሃገራት፡ ቊጠበአን ተማእኪሉ ብውጥን ብምቕያሱ፡ መብዛሕትአን ኣብ ዘይውጻእ ቊጠባዊ ሃሚ ተሸሚመን ኣብ ህዝበን ሰፍ ዘይብል ክሳራን መከራን ሓሳርን ብምውራድ፡ ወዲቐንን ፈሺለንን ኢየን። እዘን “ብማርክስንነት ስለ ዝተመራሕና ንደርባዊ ምዝመዛ ሓንሳእ ንሓዋሩ ወጊድናዮ” እናበላ፡ ዘሽካዕልላ ዝነበራ ማሕበርነታውያን ሃገራት፡ ነቲ ጠንቁ ህላወ ደርባዊ ምዝመዛ ዝዀነ ኣብ መንጎ መዝመዝትን ተመዝመዝትን ደርብታት ዘሎ ግርጭት ዘይዕረቕ ተጻራሪ ግርጭት’ዩ  ኢለን ስለ ዝኣምና፡  ንጎነጽ ከም ኣማራጺ ዘይብሉ ሕጋዊ መፍትሒ ኢየን ዝቕበልኦን ዘተባብዕኦን።  ይኹን’ምበር፡ ኩሉ ኣብ ሕበርተሰብ ዝርከብ ማሕበራዊ ሽግራት ካብ ደርባዊ ምዝመዛ ዝመንጨወ ስለ ዘይኰነ፡ ብጎነጽ ጥራይ ዝፍታሕ ኣይኰነን። ንኣብነት፡ ኣቐዲሙ ከም እተጠቕሰ  ኣብ ሕብረተሰብና ዘሎ ድኽነትን ድሕረትን ንደርባዊ ምዝመዛ ብጎነጽ ብምውጋድ ጥራይ  ብኡንብኡ ዝፍታሕ ቀሊል ሽግር ኣይኰነን።

ብኣረኣእያ ማርክስነት፡ እቲ ኣብ ደርባዊ ሕብረተሰብ ዝርከብ ናይ ሰብ ብሰብ ምዝመዛ ሓንሳእ ንሓዋሩ ክውገድ ዝኽእል፡ ኣብ ደርቢ ኣልቦ (ደርብታት ዘይብሉ) ማሕበርነታዊ ስርዓት ጥራይ ስለ ዝዀነ፡ ኣብ ዝዀነት ሃገር ዝርከብ ማሕበርነታዊ ሰልፊ እቲ ዝዓበየ  ዕላማኡ ምህናጽ ማሕበርነት  ክኸውን ኣሎዎ። በዚ መሰረት’ዚ፡ እቲ ካብ ኣርዑት ባዕዳዊ መግዛእቲ ንምግልጋል ሓርነታዊ ቃልሲ ኣብ ምስልሳል ዝርከብ ብማሕበርነታዊ ሰልፊ ዝምራሕ ሓርነታዊ ግንባር፡ ዕላምኡ ኣብቲ ናይ ቀረባ ሸቶ ምጕንጻፍ ናጽነት ጥራይ ከይተሓጽረ፡ ነቲ ናይ ርሑቕ ሸቶ ምህናጽ ማሕበርነት እውን ከጠቓልል ይግባእ። ብመትከል ናይቶም ንማርክስነት ከም ፍጹም ስነ-ፍልጠታዊ ሓቂ ኣሚኖም ዝኽተልዎ ጸጋማውያን ባእታታት፡ እቲ ኣብ ውሽጢ ሓርነታዊ ግንባር መሪሕ ኰይኑ ሓርነታዊ ቃልሲ ዘሰላስል ማሕበርነታዊ ሰልፊ፡ ናብ ክልቲኡ ሸቶታቱ ብዓወት ክበጽሕ  ግድነት ብማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ዝምራሕ ክኸውን ኣሎዎ። በዚ እምንቶ’ዚ መሰረት፡ ሓርነታዊ ቃልስና ብማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ብዝምራሕ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ስለ ዘይተጀመረ፡  ህ.ግ.ሓ.ኤ ነቲ ዘመነ-ክፍልታት ዝሰመናዮ ቀዳማይ መድረኽ፡ ማለት ካብቲ ሓርነታዊ ቃልሲ ኤርትራ ዝተጀመረሉ እዋን (1961)  ክሳብ’ቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ዝመስረተሉ እዋን (1971) ዝካየድ ዝነበረ ብረታዊ ገድሊ ህዝቢ ኤርትራ፡ ሃገራዊ ሓርነታዊ ቃልሲ ጥራይ’ዩ  ብምባል ከም ሃገራዊ ደሞክራሲያዊ ሰውራ ኣይቆጽሮን ኢዩ። ምኽንያቱ፡ እቲ ክሳብ ምቛም ህ.ግ.ሓ.ኤ ብተ.ሓ.ኤ ዝተኻየደ ሃገራዊ ሓርነታዊ ቃልሲ፡ ብኣረኣእያ ህ.ግ.ሓ.ኤ ብዘይ ንጹር ዕላማን (ምህናጽ ማሕበርነት) ቅኑዕ መስመርን (ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ) ብቑዕ መሪሕነትን (ማሕበርነታዊ ሰልፊ)  ናጽነት ንምጕንጻፍ ጥራይ ብዝብል ዕላማ (ንሱውን ብዘይ ሰፊሕ ህዝባዊ ተሳተፎን ንጹር ወተሃደራዊ ስትራተጅን ስልትን) ይካየድ ብምንባሩ፡ ከም ሃገራዊ ደሞክራሲያዊ ሰውራ ክውሰድ ኣይክልን ኢዩ። ብኣረኣእያ ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ሃገራዊ ደሞክራሲያዊ ሰውራ ዝተጀመረ ምስ ምውላድ ህ.ግ.ሓ.ኤን ምስ ምምስራት ብማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ዝምራሕ ምስጢራዊ ማሕበርነታዊ ሰልፊን ኢዩ።

ብኣገላልጻ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ፡ ዕላማ ሃገራዊ ሓርነታዊ ቃልሲ ንጭቆና ባዕዳዊ መግዛእቲ ብምውጋድ ናጽነት ምጕንጻፍ ክኸውን እንከሎ፡ ዕላማ ሃገራዊ ደሞክራሲያዊ ሰውራ ግን ሓርነት ንምርግጋጽ’ዩ — ማለት፡  ንጭቆና ባዕዳዊ መግዛእቲ ብምውጋድ ናጽነት ኣብ ምጕንጻፍ ከይተሓጽረ፡ ብተወሳኺ፡ ሱር-ነቀል ማሕበራዊ ሰውራ ብምክያድ ንጭቆና ደርባዊ ምዝመዛ ወጊድካ ምጕንጻፍ ንዝብል ዕላማ እውን ዘጣምር ኢዩ። ናጽነትን ሓርነትን ዝብላ ቃላት፡ ተመሳሰልትን ተወራረስትን እኳ እንተዀና፡ ከም ማርክሳውያን ዝኣመሰሉ ገስገስቲ ኢና ዝብሉ ባእታታት ክጥቀሙለን እንከሎው፡ ንናጽነት ዝብል ቃል ንባዕዳዊ መግዛእቲ ጥራይ ከም ዝምልከት ጽብብ ዝበለ ኣምር ወሰዶም ክገልጽዎ እንከሎዉ፡ ንሓርነት ዝብል ቃል ግን ንኽልቲኡ ዓይነታት ጭቆና ማለት፥ ንባዕዳዊ መግዛእትን ንደርባዊ ምዝመዛን ከም ዝምልከት ስፍሕ ዝበለ ኣምር ወሲዶም’ዮም ዝገልጽዎ።  ብመሰረት ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ፡ ጠንቂ ናይ ደርባዊ ምዝመዛ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ስለ ዝዀነ፡ ቀንዲ ዕማም ናይቲ ዝካየድ ማሕበራዊ ሰውራ ንብሕታዊ ዋንነት ንብረት ብምውጋድ ብሓባራዊ (መንግስታዊ) ዋንነት ንብረት ምትካእ ከይኑ፡ እዚ ኸኣ ጎኒ-ንጎኒ’ቲ ሓርነታዊ ቃልሲ ብዝካየድ ደርባዊ ቃልሲ‘ዩ ዝፍጸም። ነዚ ብዝያዳ ንምብራህ፡ ነቲ ማርክስ ኣብታ ምስ ብጻዩ ኤንግልስ ዘሰናድኣ ግንንቲ “ዴሳዊ ማንፌስቶ (communist manifesto)” ዝተሰምየት ሕታም፡ ንደርባዊ ቃልሲ ጠቊሙ ዝሃቦ ቃል ምስ እንውከስ፡ እቲ “ክሳብ ለይተ-ሎሚ ዝነበረ ታሪኽ ሕብረተሰብ፡ ታሪኽ ደርባዊ ቃልሲ’ዩ” ብምባል’ዩ ዝገልጾ ።

ብማርክሳዊ ኣረኣእያ፡ ኣብ ደርባዊ ሕብረተሰብ እቲ ኣብ ልዕሊ ጭቁናት ደርብታት ዝወርድ ሓሳረ-መከራ፡ ንኣብነት ድኽነት፡ ጥምየት፡ ድንቊርና፡ ሕማም፡  ከምኡ’ውን ድሕረት መዘዝ ናይቲ ብጨቆንቲ  ደርብታት ዝፍጸም ደርባዊ ምዝመዛ ኢዩ። ስለዚ፡ ኣብ ዝዀነ ደርባዊ ሕብረተሰብ ዝርከብ ናይ ጭቁናት ደርብታት ሓሳረ-መከራ ክውገድ ዝከኣል፡ ንጠንቂ ደርባዊ ምዝመዛ ማለት ንብሕታዊ ዋንነት ንብረት ንምውጋድ ብዝካየድ ደርባዊ ቃልሲ ጥራይ ኢዩ። ምኽንያቱ፡ መዝመዝቲ ደርብታት ክውገዱ ዝኽእሉ እቲ ንኽምዝምዙ ዓቕሚ ዝሃቦም ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ተወጊዱ ብሓባራዊ ዋንነት ንብረት(መንግስታዊ ምህጋር) ምስ ዝትካእ ጥራይ ኢዩ። እዚ ናይ ማርክስነት እምንቶ፡ ኣብ ኩለን ማሕበርነት ዝቖመለን ሃገራት ተተግቢሩ ሰፍ ዘይብል ናይ ሰብን ንዋትን ክሳራ ብምውራድ፡ብግበሪ ተፍቲኑ ዝፈሸለን ዝተነጽገን ብሳዕበኑ ኸኣ ዝተኸርሀን ዝተጸየነን ኣጉል እምንቶ ኢዩ። እዚ ፍሽለንትን ንጽገትን ማርክሳዊ እምንቶ፡ ብዘየማትእ ክሳብ ለይተ-ሎሞ ዝነበረ ታሪኽ፡  ከምቲ ማርክስ ዝበሎ “ታሪኽ ደርባዊ ቃልሲ ዘይኰነ”፡ “ታሪኽ ደሞራሲያዊ ቃልሲ” ከም ዝኸነ’ዩ ዋሕ ኣቢሉ ዘረድእ።

ንኹሉ ብሩህ ከም ዝዀነ፡ ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ሃገርና ኣኽሊል ልኡላውነት ደፊኣ ናጻ ሃገር ትኹን ድኣ’ምበር፡ እቲ መንግስታዊ ስልጣን ንበይኑ ብሒቱ ዝገበተ ስርዓት ህ.ግደፍ፡ ንመብጽዓታት ሰውራ ጠሊሙ ውልቀ-ምልካዊ መንግስቲ ስለ ዘቖመ፡ ንባዕሉ ናብ ገዛኢ ደርቢ ተለዊጡ ብዘስካሕክሕ ማፍያዊ ( ኣረመናዊ) ኣገባብ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ካብቲ ኣብ እዋን ባዕዳዊ መግዛእቲ ዝነበረ ምዝመዛን ጭቆናን ዝኸፍአን ዝበኣሰን ምዝመዛን ጭቆናን’ዩ ዘውርድ ዘሎ። እቲ ኣብ እዋን ሓርነታዊ ቃልሲ፡ብተደጋጋሚ  “ሃገራዊ ደሞክራሲያዊ ሰውራ ፡ ባዕዳዊ መግዛእቲ ብምውጋድ ናጽነት ዘረገግጽ ጥራይ ዘይኰነ ደርባዊ ምዝመዛ ብምውጋድ ሓርነት እውን  ዘረገግጽ’ዩ” ተባሂሉ ዝዝመረሉ ዝነበረ “ሰውራዊ መዝሙር”፡  ድሕሪ ናጽነት ግብራውነት ዘይብሉ “መጠበሪ መዝሙር” ኰይኑ’ዩ ተሪፉ። ድሕሪ ናጽነት ይትረፍ ዝጸንሐ “ደርባዊ ምዝመዛ” ክውገድ፡ መባእታዊ ሰብኣዊ መሰላት እውን ክኽበር ኣይተራእየን። ሃገርና ድሕሪ ናጽነት ብዘይ ምግናን ናብ ካብ ግዜ መግዛእቲ ዝነበረ ደልሃመት ዝብእስ ደልሃመት’ያ ኣትያ። ብመን? በቶም ” ንኤርትራ ካብ መግዛእቲ ኣውጺእና ሓርነት ኣጐናጺፍናያ” እናበሉ፡  ብእከይ ተግባራቶም ንዝተበላሸወ መልክዖም ከጸባባቑ፡ ጸጸኒሖም ንድሕሪት እናተመልሱ፡ ንቅያ ሓርነታዊ ቃልስና ብምጕላሕ ክምዕርግሉን ክንኣድሉን ክብሕትዎን ዝህቅኑ ዘሎዉ ተበለጽቲ መራሕቲ ህግደፍን ዕሙታት
“ንሱ ንሕና- ንሕና ንሱ” ዝብሉ ሰዓብቶምን። እዞም ብናይ ስልጣን ህርፋን ሰኺሮም ሰብኣዊ ሕልኖኦም ዘዕረቡን ሃገራዊ ግቡኦም ዝዘንግዑን ጠላማት፡  ከምዛ በይኖም ተቓሊሶም ናጸነት ብምምጻእ ዝተኾቡልና፡  ዝመረጾምን ዝወከሎምን ዘይብሎም፡ ተሓለቕቲ ህዝብናን ሃገርናን ኰይኖም ከይሓፈሩ ንዘይገበርዎ እናነገሩን እናጋኑን  ይምክሑን ይጀሃሩን ኣሎዉ። ካብ ዕብለኻ ሓሶቶምን ሰራም ተግባሮምን ይኽደነና!

ንዘልኣለም ብሓሶት ተዓብሊኹን ብሰራም ተግባራት ተሓቕዩን ዝነብር ህዝቢ ስለ ዘየለ ግን፡ ጉዶም ተቐሊዑ ጥራሕ ዕርቃኖም ዝወጽእሉን ህዝብና ብሓቂ ሓራ ዝዀነሉን ምጭውቲ ኤረና ደሞራሲዊት ሃገር እትዀነሉን፡ ሕጂ ኣብ  እዋን ጸበባን ዓጸባን ርሑቕን ሕልምን’ኳ እንተመሰለ፡ ኣብ ቀርባ ብሩህ መጸኢ ግዜ ናብ ክውንነት  ምልዋጡ ዘይተርፍ ታሪኻዊ ግድነት ኢዩ።

ብኣረኣእያ ናይ ትማሊ ማርክሳውያን ናይ ሎሚ ህግደፋውያን፡  እቶም ኣብ ከም ኤርትራ ዝኣመሰላ መስፍነ-ርእሰምላዊ ሕብረተሰባት ዝርከቡ ጨቆንቲ ደርብታት፡ መሳፍንትን ብርጅዋታትን ክዀኑ እንከሎው፡ እቶም ጭቁናት ደርብታት ከኣ ገባሮን (ሓረስቶትን ሰበኽሳግን) ሸቃሎን ኢዮም። እቲ ኣብ መንጎ እዞም ጨቆንትን ተጨቆንትን ደርብታት ዝርከብ ዝምድና ካብ ተጻራሪ ደርባዊ ረብሓታት ዝመንጨወ ናይ መዝመዝትን ተመዝመዝትን ዝምድና ስለ ዝዀነ፡ ብሓይሊ (ብጎነጽ) እንተዘይኰንኑ ብሰላም ክፍታሕ ዝከኣል ኣይኰነን።ካብዚ ዝተልዕለ፡ እቲ ደርባዊ ምዝመዛ ንምውጋድ ዝካየድ ማሕበራዊ ሰውራ ናይ ግድን ጎነጻዊ ክኸውን ከም ቅቡልን ሕጋውን ተወሰዱ፡ “ፖለቲካዊ ስልጣን ካብ ኣፈ-መዝ ብረት’ዩ ዝበቊል”ብዝብል ማኦኣዊ መትከል ተመሪሑ’ዩ ዝሰላሰል። በዚ ምኽንያት’ዚ፡ እቲ ኣብ ውሽጢ ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝነበረ ብማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ዝምራሕ ማሕበርነታዊ ሰልፊ፡ ውልድ ካብ ዝብል ኣትሒዙ መንግስታዊ ስልጣን ዝጭበጥ ብጎንጽ’ዩ ዝብል እምነት’ዩ ኔርዎ። በዚ ዝኣክል፡ እቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ  ምስ ተ.ሓ.ኤ ዘካይዶ ዝነበረ ናይ ስምረት ዝርርብ ስልታዊ እምበር ስትራተጂያዊ ኣይነበረን። ህ.ግ.ሓ.ኤ ቅድሚ ምጒንጻፍ ናጽነት ኣብ መጀመሪያ ሰማንያታት ንተ.ሓ.ኤ ብወተሃደራዊ መጥቃዕቲ ከጽንታ ዝወሰነ፡ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ዝቐውም መንግስቲ ተጫራቲት ኰይና ከይትቀናቐኖ ኢዩ። ምኽይናቱ፡ ህ.ግ.ሓ.ኤ ከም ሓርነታዊ ግንባር መጠን፡ ብዕሊ ብሕብረ-ሰልፋዊ ስርዓት (multiparty system) መንግስቲ ከም ዝኣምን ኣብ ቅዋሙን ፕሮግራሙን ብምስፋር ይግልጽ ድኣ’ምበር፡ እቲ ወሳኒ ተራ ዝነበሮ  ምስጢራዊ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ንግዜኡ ኣብ እዋን መሰጋገሪ  መድረኽ ክኽተሎ ዝመደቦ ስልቲ እምበር ብመትከል ይኣምነሉ ስለ ዝነበረ ኣይኰነን። መትከላዊ እምነቱ፡ እቲ ከም ናይ ርሑቕ ስትራተጂኡ ወሲዱ ውዕሉ ሓዲሩ ክትግበሮ ብግብሪ ዝቃልሰሉ ዝነበረ ውልቀ-ሰልፋዊ ስርዓት (single party system) መንግስቲ ምቛም ዝብል’ዩ ኔሩ። ኣቐዲሙ ኣብቲ ምጒጅጃል   መሪሕነት ህ.ግ.ሓ.ኤ ክፋል ናይዚ ተኸታታሊ ሓተታ ከም ዝተገልጸ፡ እቲ ካብቲ ድሕሪ ናጽነት ዝተኸሰተ መሪሕነታዊ ቅልውላው  ህ.ግ.ሓ.ኤ. ዕዉት ኰይኑ ዝወጸ ጒጅለ-ኢሳያስ፡ ነቲ መርገጽ ናይቲ ኣብ መወዳእታ ሰማንያታት ዝቐሃመ ማሕበርነታዊ ሰልፊ’ዩ ኣብ ግብሪ ብምውዓል ቀጺልዎ።

ሃይማኖታዊ ኣረኣእያ ማርክስነት

ብኣረኣእያ ማርክስነት ሃይማኖት ሓደ ካብ ተምሳላት ልዕለ-ቅርጺ ስለ ዝዀነ፡ ከም ስነ-ጽሑፍ ደርባዊ ጠባይ ኣሎዎ ። ደርባዊ ጠባይ ስለ ዘሎዎ ኸኣ  ማርክስነት ንሃይማኖት ልክዕ ከም ስነ-ጽሑፍ መዝመዝቲ ደርብታት ነቶም ተመዝመዝቲ ደርብታት ኣንጻር ወጽዓኦም ምእንቲ ከይቃልሱ ኰነ ኢሎም ንምድንቋር ዝመሃዝዎ ናይ ጭቆና መሳርሒ ብምባል’ዩ ዝገልጾ። ብኻልእ ንጽር ዝበለ ኣበሃህላ፡ ማርክስነት ንሃይማኖት  መዝመዝቲ ደርብታት ምእንቲ እቶም ተመዝመዝቲ ደርብታት ነቲ ብሰንኪ ምዝመዛኦም ኣብ ህይወቶም ዘጓነፎም ሓሳረ-መከራ ካብ ሰማያዊ ጎይታ ከም ዝወረደ ፈተነ ብምውሳድ፡ ኣሜን ኢሎም ክቕበልዎን ክጻወርዎን ዝወሃዝዎ መደንዘዚ ሓሺሽ ጌሩ’ዩ ዝግንዘቦ። ካብዚ ግንዛበ’ዚ ነቐሉ ኸኣ ማርክስነት፡  ነቲ “ሓፋሽ” ዝብሎ ውጽዕ  ኣካል ናይቲ ህዝቢ፡ ካብ ዘደንዝዝ ሃይማኖታዊ ሓሺሽ ንምድሓን፡ “ሃይማኖት ብዘይንሕስያ ካብ ገጽ መሬት ክጠፍእ ኣሎዎ”  ብምባል፡ ብኹሉ መዳያት ዘይሕለል  ጸረ-ሃይማኖታዊ ቃልሲ ክካየድ’ዩ ዝጽውዕን ኣብ ግብሪ ንምውዓሉ ዝጽዕርን።

በዚ ዝተነጸረ ማርክሳዊ እምንቶ’ዚ  መሰረት፡  እቲ ናይ ትማሊ ብምስጢራዊ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ዝምራሕ ዝነበረ ህ.ግ.ሓ.ኤ ይኹን እዚ ናይ ሎሚ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ፡  ብባህርዩ ጸረ-ክርስትናን ጸረ-እስልምና’ዩ ኔሩን ዘሎን። ንኣብነት፡ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ሃይማኖታዊ ጉዳያት ጣልቃ ብምእታው፡ መሳጊድ ከፍርስን ንብኣማእት ዝቝጸሩ ኤርትራውያን ኣስላም “ጭሕምኹም ኣንዊሕኩም” ብምባል ከካብ ገዛኦምን መሳጊድን ብምልቃም፡ ብዘይወዓልዎ “ብጀሃድነት” ከሲሱ ክቕንጽል (ንልዕሊ ክልተ ሚእቲ ዝዀኑ)፣ ንክርስትያን ካህናትን ኣቕሽትን ከሰራጥይን ክኣስርን፣ ንገለ ኣብያተ-ክርስርያን ክዓጹን (ንኣብነት ናይ መሰኻኽር ጀሆቫ) ዝተራእየ፣ ከምኡ’ውን ንክቡር ብጹእ ኣቦና ኣቡነ ኣንተንዮስ ካብ ዘይገሃስ ናይ ጳጳስነት መዝነቶም ኣውሪዱ ዝሓየረን ብንዕኡ ዝምእዘዙ ዝተከአን ብዘይ ገለ ምኽንያት ኣይኰነን። ካብቲ ከምስል ዝደጐሎ ጸረ-ሃይማምኖታዊ ማርክሳዊ ኣረኣእይኡ ብምብጋስ ኢዩ። እዚ ኸኣ ብጭቡጥ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ብቓሉ ዝኣትዎ መብጽዓታት ብዘየገድስ፡  ግብራዊ ተግባራቱ ከም ዘመስክሮ ብናይ እምነት ናጽነት ብሕልፊ ኸኣ ብናይ ሃይማኖት ናጽነት ፈጹሙ ከም ዘይኣምን’ዩ ኲልዕ ኣቢሉ ዘረጋግጽ ።

ላዕለዎት መራሕቲ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ብሓፈሻ፡ ብፍላይ ከኣ እቲ ብኢሳያስ ዝምራሕ ጕጅለ መሪሕነት መብዛሕትኦም ኣባላቱ ኣባላት ምስጥራዊ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ዝነበሩ ከም ምዃኖም መጠን፡ ብህለወ ፈጣሪ ዘይኣምኑ ጸረ-ሃይማኖታዊ ኣረኣእያ ዘሎዎም መናፍቓን ማርክሳውያን ኢዮም። እዞም መናፍቓን ማርክሳውያን እዚኣቶም ብዛዕባ ሃይማኖት ዝመጸ፡ ክሳብ ሕጂ ገና ካብቲ ብዓለሙ ዝተኻዓበ ኣሉታዊ ኣረኣእያ  ማርክሰነት ማለት ካብቲ “ሃይማኖት  መዝመዝቲ  ደርብታት ሓፋሽ  ህዝቢ  ነቲ  ኣብ  ልዕሊኡ  ዘወርድዎ ወጽዓ ከም ዝጽመሞ ንምግባር ዝመሃዝዎ  መደንዘዚ  ሓሺሽ  ስለ  ዝዀነ፡ ንኸንቱ  ጭቡጥ  ህላወ  ንዘይብሉ  ዘይሰምዓኩም  ጎይታ ኣይትማህለሉ፣ ከምኡ’ውን  ካብ ሞት ተንሲእኩም  ከም  ጻማ  ጽድቅኹም  ኣብ  ሰማያዊ  ገነት  ክትሰፍሩ  ንኸንቱ ኣይተሕለሙ፣ ፈጣሪ  ዝበሃል ጐይታ  ይኹን ገነት  ዝበሃል  ጸጋ ፍጹም የለን”  ዝብል ጸረ- ሃማኖታዊ ዕሙት ኣተሓሳስባ ሓራ ኣይኰኑን። ትማሊ ብጋህዲ ጸረ-ሃይማኖት’ዮም ኔሮም፤ ሎሚ ኸኣ ብግብሪ ጸረ-ሃይማኖት ኢዩም ዘሎዉ። ስለዚ፡ መናፍቕ ኢሳያስን መናፍቓን ደገፍቱን ካብ ስልጣን ከይተኣልዩ፡ ምሉእ ሓቀኛ ናይ ሃይማኖት ናጽነት ኣብ ሃገርና ክሰፍን ማለት ዘበት ኢዩ።

ማርክሳዊ ኣረኣእያ ደሞክራሲ

ማርክስነት ንውልቃዊ ድርኺትን ምህዞን ዝዕንቅጽ ኣረኣእያ ኣብ ርእሲ ምህላዉ፡ ብውሑዳት ሰባት ዝቖመ ጉጀለ — ማሕበርነታዊ ሰልፊ — መንግስታዊ ስልጣን ንኽሕዝን ንሃገራዊ ቊጠባ ንኽብሕትን ዝሕግዝን ዝጣበቕን ስነ-ሓሳብ ኢዩ። መሪሕነት ማሕበርነታዊ ሰልፊ ንኹሉ ኣብ ልዕሊ ህዝቦም ዝፍጽምዎ ዓመጽን ግፍዕን ብገበን ምእንቲ ከይሕተቱ፡ ኣንጻር ኣድሓርሓርቲ ደርብታት ዝተወስደ ዘይተርፍ ማለት ግቡእ ሕጋዊ ስጉምታት ኣምሲሎም’ዮም ዘቕርብዎ። እቲ ኣብ ደሞክራሲ  ዘሎዎም ኣረዳድኣ ዝንቡዕ ኣረዳድኣ ኢዩ። ብኣረዳዳኣ ማርክሳውያን ደሞክራሲ እቲ መንግስታዊ ስልጣን ዝሓዘ ሰልፊ ኣብ ልዕሊ ካልኦት ደርብታት ረብሓኡን ጽልዋኡን ዘረጋግጸሉ ዝለዓለ ስልጣን ዘሎዎ ምምሕድራዊ ትካል ሕብረተሰብ ኢዩ። በዚ ኣረዳድኣ’ዚ መሰረት፡ መንግስቲ መሳርሒ ናይቲ ስልጣን ዝሓዘ ገዛኢ ደርቢ ኢዩ። ኣብ ደርባዊ ሕብረተሰብ እንተድኣ  እቲ መንግሳታዊ ስልጣን ዝሓዘ  ሓይሊ ንመዝመዝቲ ደርብታት ዝውክል ኰይኑ፡ እቲ መንግስቲ መሳርሒ ናይ መዝመዝቲ ደርብታት ይኸውን። ብኣንጻሩ፡ እቲ መንግስታዊ ስልጣን ዝሓዘ ሓይሊ ንምዝሙዛት ደርብታት ዝውክል እንተዀይኑ ኸኣ እቲ መንግስቲ መሳርሒ ናይቶም ምዝሙዛት ደርብታታ’ዩ ዝኸውን። ስለዚ፡ ደሞክራሲ ብኣረዳድኣ ማርክስነት  ከም መንግስታዊ ኣገባብ ኣመሓዳድራ መጠን ብባህርዩ ደርባዊ ጠባይ ዝሓዘ ኢዩ።

እቲ ብማርክስነት ዝምራሕ ማሕበርታዊ ሰልፊ ዝወከሎ ዘይብሉ ንገዛእ-ርእሱ ከም ወኪል ናይ ምዝሙዛት ደርብታት ጌሩ ስለ ዝቖጽራ፡ ነቲ ንሱ ዘቑሞ መንግስቲ ከም ናይቲ ውጹዕ ህዝቢ መንግስቲ ብምቕራብ፡  ሓቀኛ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ’ዩ ዝብል እምነት ኣሎዎ። ብዛዕባ ደሞክራሲ ዘሎዎ ርድኢት ኣብቲ  ደሞክራሲ ብባህረዩ ደርባዊ ጠባይ ኣሎዎ ዝብል እምንቶ ዝተመርኰሰ ብምዃኑ፡ ንደሞክራሲ ክገልጾ እንከሎ ከም ሓደ ዓንነት መንግታዊ ኣገባብ ኣመሓዳደራ ጌሩ’ዩ ዝገልጾ። ብመሰረት ደርባዊ መበቆል  ናይቲ መንግስቲ ስልጣን ዝሓዘ ሓይሊ፡ ደሞራሲ ብዓይኒ ማርክስነት ወይ ውሑዳት ኣብ ልዕሊ ብዙሓት ወይ ከኣ ብዙሓት ኣብ ልዕሊ ውሑዳት ምልኮም ዘረጋግጽሉ መንግስታዊ ኣገባብ ኣመሓዳድራ ኢዩ። ኣብ ደርባዊ ሕብረተሰብ  ንኹሎም ኣባላት ሕብረተሰብ ደርባዊ መበቆሎም ብዘየገድስ ከየዳልወ ብማዕረ ዘርብሕን ዘገልግልን ደሞክራሲ የለን። ግድነት እቲ ዝቐውም ደሞክራሲ ወይ ናይ ውሑዳት መዝመዝቲ ደርብታት ደሞክራሲ ወይ ከኣ ናይ ብዙሓት ምዝሙዛት ደርብታት ደሞክራሲ ኢዩ። ኩሉ ኣባል ሰራዊት  ህ.ግ.ሓ.ኤን ኣባል ሓፋሽ ውድባት ህ.ግ.ሓ.ኤን ዝነበረ በዚ ግጉይ ኣረዳድኣ ደሞክራሲ ተዀስኪሱ ዝተመልመለ ስለ ዝዀነ፡  ብዛዕባ ደሞክራሲ ሓቀኛን ቅኑዕን ኣረዳድኣ ከጥሪ ናይ ኩሉ ብሕቶ ደሞራሲ ዝገደስን ዝቝርቈርን ሃገራዊ ዜጋ ሓልፍነት ስለ ዝዀነ፡ ሰሪጹ ንዝጸንሑ ግጉይን ዝንቡዕን ርድኢት ደሞክራሲ ንምቕንጣጥ በብእጃሙ ዘይሕለል ናይ ምምሃርን ምንቃሕን ጐስጓስ ከከይድ ይግባእ።

ናይ ኲለን ብማርክስነት ዝምራሓ ማሕበርነታውያን ውድባት ናይ ሓባር ረቛሒ፡  መንግስታዊ ስልጣን ከይተወከላ ማለት ኣብ ናጻን ፍትሓውን ምርጫ ብህዝቢ ከይተመርጻ ብኢደ-ወነነን ወከልቲ ህዝቢ ምዃነን ጥራይ ኣይኰነን።  እንተላይ  ሓንሳእ ኣብ ስልጣን ምስ ተወጥሓ፡ ከይወረዳ ንዘልኣለም ገዛእቲ ኰይነን ክቕጽላ ባህርያዊ  ሕጋዊ መሰል ከም ዘሎወን ብጋህዲ ዝጥባቓን ዝኣምናን ምዃነን እውን ካብቲ ቀንዲ ዝልለያሉ ናይ ሓባር ረቛሒታተን ኢዩ። በዚ ምኽንያት’ዚ፡ ብማርክስነት ዝምራሓ ማሕበርነታውያን ሰልፍታት ገደብ ዘይብሉ ስልጣን ከይተመርጻ ብምግባት፡ ነቶም ብዘይተሓታትነትን ግሉጽነትን ገበርትን ሓደግትን ኰይኖም ድላዮም ክገብሩ ሃነፍነፍ ንዝብሉ ከም ኢሳያስ ዝኣመሰሉ ብተፈጥሮኦም ኣምባገነናዊ (ዲክታተሪያዊ) ጠባይ ዘሎዎም ዓመጽትን ጐሓላሉን  ውልቀሰባትን ጉጅለታትን ከም ማግነት ኣኻኺበን ዝስሕባ መሰጥትን መልመልትን ውድባት ኢየን። ኣገባብ ኣሰራርሓ ናይዘን ውድባት እዚኣተን፡ ኣብ ዕጹው ማዕጾን ብዘይግሉጽነትን ብተጕላባን ምስጢርን  ዝከየድ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ገድብን ቀይድን ዘይብሉ ስልጣን ኣብ ኢድ ዕማኾ ዘይኣኽሉ መራሕቲ ከም ዝጥቕለል ስለ ዝገብራ፡  ከም  ብዓል ኢሳያስ ውልቀ-ምልካውያን ንምፍራይ ዝሕግዛን ዘተባብዓን ሰንካማት  ውድባት ኢዩ። መራሕተን ብደሞክራሲያዊ ኣገባብ ካብ ህዝብን በቲ ህዝብን ዘይተመርጹ ክነሶም፡ ከም ወከልቲ ህዝቢ ኰይኖም ብምቕራብ ንዂሉ ብስም ህዝቢ ዝወስድዎ ስጉምቲ ሕጋዊ መልክዕ ንምልባስ ንረብሓ እቶም ውጹዓት ደርብታት ንምክልኻል ከም ዝተወስደ ኣድላዪ ስጉምቲ ጌሮም’ዮም ዘቕርብዎ። ካብዚ ዝተልዕለ፡ ዝዀነ ኣንጻር ተቓወምቶን ዝወሰድዎ  ስጉምቲ፡ ቅኑዕን ሕጋውን ይኹን ኣይኹን ብዘየገድስ፡ ኣብ ቅድሚ  ዓይኒ ህዝቢ ሕጋውን ፍትሓውን መሲሉ ምእንቲ ቅቐርብ፡ ነቶም ተቓወምቶም “ተበላጺ ንኡስ-ብርጅዋዊ ሕማሞም ደጊስዎም” ወይ ከኣ  “ድሕር መስፍናዊ ዝንባለታቶም ኣጥቂዕዎም” ብምባል’ዮም ዝውንጅልዎም። እቶም ንባህርዮም  ብዝያዳ ብዕምቆት ዝፈልጥዎን ዝርድእዎን ምሁራት ስለ ዝዀኑ ድማ ቀንዲ ግዳያቶም ንሳቶም ኢዮም። ምኽነያቱ፡ ነቲ ብመሃይመነት ዝተጠቕዐ ህዝቢ፡ እቶም ምሁራት እንተ ዘይኣንቂሐሞ ብቐሊሉ ኣጠበሪካ ከተታልሎን  ገማሚዕካ ክትከፋፍሎን ዘጸግም ኣይኰነን።

ኲለን ብማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ዝምራሓ ከም ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝኣመሰላ ጸጋማውያን ውድባት፡ ንማርክሳዊ ክልሰ-ሓሳብ  ከም ፍጹም ሓቂ ዝሓዘለ፡ ንኹሉ ማሕበራዊ ሽግራት ብሓንሳእ ንሓዋሩ ዝፈትሕ፡  ፍቱን ስነ-ፍልጠታዊ ክልሰ-ሓሳብ  ከም ዝዀነ ብምእማን’ዮም ዝግንዘብዎ። እንተዀነ፡ ክልሰ-ሓሳብ ካብ ተሞክሮን መጽናዕትን ዝተቐስመ ሓፈሻዊ ግብራዊ መምርሒ ከም  ምዃኑ መጠን፡ ሓቅነቱ ተዛማዲ እምበር ፍጹም ኣይኰነን።  ሓደ ግዜ ዝተፈጸመ ኩነት፡ ምስቲ ኣብ  ካልእ ኩነት ዝተፈጸመ ብገሊኡ ባህርያቱ ክመሳሰል እንከሎ፡ ብኻልእ ሸነኻቱ ግን ፈጺሙ ዘይራኸብ ክኸውን ስለ ዝኽእል፡  ክልሰ-ሓሳብ  ንዝዀነ ግዜን ኩነታትን ብዘይገለ መንቅብ  ዘገልግል ኣይኰነን። ኣብ ሓደ ሃገር ኣብ ሓደ መድረኽ ተፈቲኑ ዓወት ዝተረኽቦ ክልሰ-ሓሳብ፡ ኣብ ካልእ ዝተፈልየ ጠባይ ዝሓዘት ሃገርን ኣብ ካልእ ኣብ ዝተፈልየ ደረጃ ምዕባለ ዝርከብ ሕብረተሰብን ፈጺሙ ከይሰርሕ ይኽእል ኢዩ። ስለዚ፡ ንዝዀነ ክልሰ-ሓሳብ ቅድሚ ተሃንዲድካ ክትግብሮ ምፍታን፡ ንጭቡጥ ወድዕዊ ኩነታት ናይታ ፍልይቲ ሃገርን ደረጃ ምዕባለ ናይ ሕብረተሰባን መሚኻን ኣድቂቕካን ምፍላጥ የድሊ። ማርክሳውያን ንክልሰ-ሓሳቦም ከም ዝወጾ ዘይብሉ ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት ቆጺሮም የቕርብዎ ድኣ’ምበር፡ ሓቅነቱ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራር ዓለም ብግብሪ ተፈቲኑ ዝፈሸለ ጥራይ ዘይኰነ፡ ዓቢ ናይ ሰብን ንዋትን ሕብረተሰባዊ ዕንወት ብምውራዱ ተፈንፊኑ ዝተኻዕበ ክልሰ-ሓሳብ ኢዩ። ንማርክሳዊ ክልሰ-ሓሳብ ፍሽለቱ ብዘየገድስ ከም ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት እንተ ተቐቢልናዮ እውን፡ ሓቅነቱ ፍጹም ዘይኰነ ተዛማዲ ጥራይ’ዩ ክኸውን ዝኽእል። ምኽነያቱ፡  ስነ-ፍልጠት ንገዛእርእሱ ብትዕዝብትን ተሞከሮን ፈተነን ብቐጻሊ ካብ ዝሓለፈ ጌጋታት እናተማሃርካ ዝተዋህለለ ተዛማዲ ሓቅነት ዘሎዎ ፍልጠት እምበር፡ ንዘልኣለም ዘይቅየር ፍጽም ሓቅነት ዘሎዎ ፍልጠት ኣይኰነን። ስነ-ፍልጠት ተዛማዲ ሓቅነት ጥራይ’ዩ ዘሎዎ ተባሂሉ ዝግለጽ፡  እቲ ኣብ ዝዀነ እዋን ከም ቅቡል ተወሲዱ ዝጸንሐ ፍልጠት ደረቱ በቲ ኣብቲ እዋን’ቲ ተጠርዩ ብዝጸንሐ ናይ ምፍላጥ ዓቕሚ (መሳርሕታትን ምህዞታትን) ዝተሓጽረ ስለ ዝዀነ፡ እንተድኣ እቲ ናይ ምፍላጥ ዓቕሚ ብዝተኸሰቱ ሓደስቲ ምዕባለታት ደንፊዑን ተመሓይሹን ብሓድሽ ካብኡ ብዝያዳ ዘተኣማማን ደረት ክልወጥን ክትካእን ስለ ዝኽእል ኢዩ። ንኣብነት፡ ክሳብ ቀረብ ግዜ እቲ ዝነኣሰ ዘይክፈል ናይ ነገር ኣካል፡  ኣተም’ዩ ዝብል ፍልጠት፡ ንኣተም ፈንቂልካ ንምምርማር ዘኽእል ዓቕሚ  ምስ ተደለበ፡ ኣብ ውሽጡ  ካብኡ ዝደቐቑ ኤለክትሮንን ንዩትሮንን ፕሩቶንን ዝተሰምዩ  ንኡሳት ኣካላት ከም ዘሎዉ ስለ ዝተዳህሰሰ፡ ሎሚ ንኣተም ከም ዝነኣሰ ዘይክፈል ኣካል ናይ ነገር ወሲዶም ዝርድእዎ ሊቃውንቲ የለዉን። እዚ ኸኣ ብጭቡጥ ንተዛማዲ ሓቅነት ክልሰ-ሓሳብ’ዩ ዋሕ ኣቢሉ ዘረድእ።

ኲሉ’ቲ ኣብ  ሕብረተሰብና ዘሎ ሽግራት ካብ  ባዕዳዊ መግዛእትን ደርባዊ ምዝመዛን ጥራይ ዝመንጨወ ኣይኰነን። ንኣብነት፡ እቶም ኣብ ውሽጢ ሕብረተሰብ ሰፊኖም ዝርከቡ ከም ድንቊርና፡ ድኽነት፡ ድሕረት፡ ሕማም ዝኣመሰሉ ማሕበራዊ ኣበሳታት፡ ጠንቆም እዞም ዝተጠቕሱ ክልተ ወጽዓታት ጥራይ ኣይኰነን። ባዕዳዊ መግዛእትን ደርባዊ ምዝመዛን ብርግጽ ገለ ካብቶም ጠንቂ ክዀኑ ዝኽእሉ ረቛሒታት ኢዮም። ይኹን’ምበር፡  ብዘይካዞም ክልተ ረቛሒታት ካልኦት ምስ ባህልን ልምድን ፡ ጂኦግራፊያዊ ኣቀማምጣን ተፈጥራዊ ጸጋን፡ ዘቤታዊ ሰላምን ርግኣትን፡ መንግስታዊ ኣገባብ ኣመሓዳድራን ብቕዓት መራሕትን፡  መሃዝነትን ትግሃትን ብልሃትን ዜጋታት፡ ከምኡ’ውን ምስ ሓድነትን ስኒትን እምነትን ህዝቢ ዝተኣሳሰሩ ኣገደስቲ ተወሰኽቲ ብርክት ዝበሉ ረቛሒታት እውን ኣሎዉ። ስለዚ፡ ንህዝብናን ሃገርናን ምስ ካልእ መዳርግቱ ህዝብን ሃገርን ብምንጽጻር፡ ንምንታይ ህዝብና ድሕሩ? ንምንታይከ ሃገርና ዘይሰልጠነት? ዝብሉ ርትዓዊ ሕቶታት ምስ እንሓትት፡ መልሱ ብሰንኪ ባዕዳዊ መግዛእትን ደርባዊ ምዝመዛን ኢልካ ጥራይ ክምለስ ዝከኣል ኣይኰነን። ምኽነያቱ፡ እዚ መልሲ’ዚ  ብዘይጥርጥር እቲ ብምድጋም ብብዝሒ እትረኽቦ መልሲ’ኳ እንተዀነ፡ ዘዕግብን ዘርድን ዝተማልአ መልሲ ግን ኣይኰነን። ኲሉ መዳያት ጠንቂ ድሕረትና ብዕምቆት ክንፈልጥ እንተደሊና፡ ኪኖ ባዕዳዊ መግዝእትን ደርባዊ ምዝመዛን ዝብሉ ፍሉጣት ንነብስኻ ዘደዓዕሱ ምኽንያታት ብምስጋር፡ ኣብ ባህልናን ልምድናን ፍልስፍናናን ክብርታትናን (ኣተሓሳስባናን  ኣረኣእያናን እምነታትናን) ካልእን ሃሰውሰው ክንብል ኣሎና።

በዚ መሰረት’ዚ፡ ንድሕሪት ምልስ ኢልና ንታሪኽ ሕብረተሰብና ምስ እንምርምር፡ ድሕሪ’ቲ ካብ መበል ሳልሳይ ዘመን ክሳብ መበል ሻውዓይ ዘመን ንኣርባዕተ ሚእቲ ዓመታት ዝጸንሐ ናይ ኣኽሱም ስልጣነ፡ ካልእ ብድሕሪኡ ዝተኸሰተ ስልጣነ ከም ዘይነበረ ኢና እነስተውዕል። ካብ ሻውዓይ ዘመን ክሳብ’ቲ ኣብ መበል ዓሰርተ ሸውዓተ ዘመን ናይ ቱርኪ ባዕዳዊ መግዛእቲ ኣብ ገማገም ባሕሪ  ዝተቐልቀለሉ ወቕቲ፡  እቶም ኣብ ሕብረተሰብና ገበርትን ሓደግትን ኰይኖም ዝገዝኡ ዝነበሩ ራእስታትን ነጋውስን፡ ንጉሰ-ነገስት ንምዃን ነንሓድሕዶም እናተፋነኑ  ብምንቛት ንህዝብና ሰላምን ርግኣትን ሓሪምሞምን ካብ ዓለም ነጺሎምን፡ ኣብ ዲቕ ዝበለ ድንቊርናን ድሕረንት ድኽነትን ሕማምን ዝሰፈኖ ነዊሕ ናይ ጸልማት ዘመናት’ዮም ሸሚመሞ። ኣብዚ ነዊሕ ናይ ጸልማት ዘመናት’ዚ፡ ህዝብና ሰላምን ርግኣትን ኣብ ርእሲ ምስኣኑ፡ እቶም መስፍናውያን ገዛእቲ ህዝብና ኣሜን ኢሉ ምእንቲ ኽግዝኣሎም ንመነባብርኡ ዘመሓይሽ ዝዀነ ሓድሽ ሃናጺ ሓሳባትን ኣገባባትን መሳርሕታትን ከይፈጥር ንምዕንቃጽ፡ “ንቁም በበህላወ” (ኣብ ዘዘለናዮ ደው ንበል) ብዝብል ድሑር ንምዕባለ ዝዕንቅጽ መስፍናዊ ፍልስፍና’ዮም ዝምርሑ ኔሮም። ብመሰረት ፍልስፍና “ንቁም በበህላወ”፡ ዝዀነ ዜጋ ነቲ መስፍናዊ ስርዓት ብቐጥታ ይኹን ብተዘዋዋሪ መንገዲ ዝብድህ ርእይቶ፡ ሓሳብ፡ ምህዞ፡ ጥበብ፡ ቅጥዒ ፡ ጠባይ፡ ስርዓት፡ ሕጊ፡  ሜላ ከምኡ’ውን ወግዒ ከተኣታቱ መሰል የብሉን። ማለት፡ ቅቡል ኣይነበረን።ዝዀነ ዜጋ ካብቲ  ከም ንቡርን ቅዱስን ተወሲዱ ተሰሪቱ ዝጸንሐ ባህሊ ወጻኢ፡ ሓዲሽ ነገር ንምትእታው ምስ ዝህቅን፡ እቲ ከተኣታትዎ ዝሃቀኖ ሓዲሽ ነገር፡  ሳዕቤኑ ንኡስ ይኹን ዓቢ፡ ኣዎንታዊ ይኹን ኣሉታዊ  ብዘየገድስ፡ ከም ርኹስ ተግባር ተዀኒኑ’ዩ ብኡንብኡ ዝንጸግ ኔሩ።  ካብዚ ብዘይፍለ፡ እቶም ሓድሽ ነገር ከተኣታትዉ ህርድግ ዝበሉ ደላይቲ ለውጢ ዜጋታት ከኣ ከም መናፍቕ ተወጊዞ’ዮም ዝድቆሱ ኔሮም። ካብዚ ታሪኻዊ ሓቂ’ዚ፡  ብንጹር ክድምደም ዝከኣል ነገር እንተሎ፡ እቲ ኣብ ሕብረተሰብና ሰፊኑ ዝርከብ  ሓሳረ-መከራ (ድንቊርናን ድሕረንት ድኽነትን ሕማምን) ጠንቁ ኣብ  ክሊ ክልተ ረቛሒታት ማለት ኣብ ባዕዳዊ መግዛእትን ደርባዊ ምዝመዛን ጥራይ ዝተኸለለ ከም ዘይኰነ፡ እንታይ ድኣ ካልኦት ንነገራውን መንፈሳውን ባህሊ ሕብረተስብና ዝምልከቱ ብርክት ዝበሉ ረቛሒታት እውን ከም ዘጠቓልል ኢዩ። ስለዚ፡ እቲ ኣብ ሕበርተሰብና ዝርከብ ሓሳረ-መከራ፡ ባዕዳዊ መግዛእትን ደርባዊ ምዝመዛን ብምውጋድ ጥራይ ዝውገድ ኣይኰነን። ንምውጋዱ፡ ንኹሉ መዳያት ዘጠቓልል ሰፊሕ ናይ ህዝቢ ተሳተፎ ዝጠልብ ዝተጸንዐን ዝተናውሐን ኣብ ስነ-ፍልጠትን ስነ-ኪነትን  (science and technology) ዝተመርኰሰ  ሱር -ነቀል ማሕበረ-ቊጠባዊ ለውጢ  ምስልሳል የድሊ።

ማርክስነት ካብ ነገራዊ ኣረኣእያኡ ተበጊሱ ንዂሉ ማሕበራዊ ተርእዮታት ብደርባዊ ዓይኒ ስለ ዝርእዮ፡ ነቲ ኣብ መንጎ ውልቀሰባት ዘሎ ፍልልያት ብግቡእ ኣይግንዘቦን ኢዩ። ኣብ ሓደ መኣዲ እናበልዑ ዝዓበዩ ክልተ ቆመና ኣሕዋት፡ ደርባዊ መበቆሎም ሓደ ኰይኑ ሓዲኦም ዓማጽን ጨካንን ግቡዝን ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ካልኣይ ግን ፍትሓውን ለዋህን ትጉህን ክኸውን ይኽእል ኢዩ። ነዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ውልቃዊ ፍልልያት ማርክስነት ንምታይ ከም ዘጋጥም ብልክዕ ዘረድእ መርዳእታ የብሉን። ንሃይማኖት ብዝምልከት እውን እቲ ዘሎዎ እምንቶ ብልክዕ ንተራ ሃይማኖት ዝገልጽ ኣይኰነን። ሃይማኖት ቅድሚ ምቕልቃል ደርብታት ዝተኸሰተ ተርእዮ ብምዃኑ፡ ህላወኡን ተራኡን ምስ ደርባዊ ምዝመዛ ብቐጥታ ብምትእስሳር ንኣዎንታዊ ውልቃውን ሕበርተሰባውን ጥቕሙን ኣገልግሎቱን ብምንእኣሳን ምስትንዓቕን ክግለጽ ግቡእን ቅኑዕን ኣይኰነን። ሃይማኖት ክከሓድ ዘይከኣል ኣብ ውሽጢ ሕብረተሰብ ሰብኣዊ ባህርያት ዘስርጽ ኣዝዩ ብርቱዕ መንፈሳዊ ሓይሊ ኣሎዎ። ሃይማኖት ዘይብሎም ኣባላት ሕብረተሰብ ኣረመናዊ ተግባራት ንኽፍጽሙ ዝገትኦም ሞራል ስለ ዘይሎም፡ ዘይሰብኣዊ ኣረመናዊ ተግባራት ክፍጽሙ ድሕር ከም ዘይብሉ ሰብኣዊ ታሪኽ ንባዕሉ ምስክር ኢዩ። ኣብ ሕብረተሰብና  ዝርከብ ክልቲኡ ዓበይቲ ሃይማኖታት– ክርትናን እስልምናን — ምስ ናይ ካልኦት ሕብረተሰባት ብምንጽጻር ክርኡ እንከሎ፡  ኣብ ሃገርና ቀልጡፉ ስለ ዝኣተወ ህዝብና ንልዕሊ ክልተ ሽሕ ዓመታት ብጽኑዕ ሞራላዊ ሕጊ ዝመሓደር ዝነበረ ስልጡን ህዝቢ ኢዩ። ንዘመናት ዓቂብዎ ዝጸንሐ ዘሐብን ሃይማኖቱ፡ እቲ ካብ ኲሉ ነገራት ንላዕሊ ዝዓዘዘን ዝኸበረን ባህላዊ ቅርሱ ስለ ዝዀነ፡ ክድንፍዕ እምበር ክደሃኽ ኣይኰነን ዘሎዎ።  ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ኣብ ነገራዊ መዳይ ዝተመርኰሰ፡ ንመንፈሳዊ መዳይ ዝኽሕድ ሓደ ጎናዊ ፍልስፍና ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ንሃብታም ሃምኖታዊ ውርሻና ዝስርዝን ዝምርዝን ሓደገኛ ስነ-ሓሳብ ኢዩ።

ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ኢሳያስ፡ ሃይማኖት ንዕኡ ዘገድስን ዝምልከትን ጕዳይ ስለ ዘይኰነ ተንከስ ኢሉ ኢዱ ኣብ ኣብ ምምሕዳራዊ ትካላት ክርስትናን እስልምናን ከእቱ የብሉን። ኣብ ዘይምልከቶ መንፈሳዊ መዳይ ህይወትና ጠንቃም ኢዱ ክመልስ ከነፍቅደሉ ዓቢ ስንፍናን ሓጥያትን (ዘንብን) ኢዩ። ፈትዩ ጽሊኡ ኣእዳዉ ከም ዝእክብ ክንገሮ ኣሎና — ሃይማኖትና እንዋገየሉ ጕዳይ ስለ ዘይኰነ። ኣብ ሃይማኖት ኢድካ ክትመልስ ምፍታን ዓቢ ስድነትን ድፍረትን ኢዩ።

ንምንታይ ድሕሪ ናጽነትደሞክራሲያዊ መንግስቲ ዘይቆመ?

ብያሲን ዑመር (yassinomer01@gmail.com) — ሳልሳይ ምዕራፍ ሻብዓይ ክፋል

ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ህ.ግ.ሓ.ኤ

ማርክሳዊ ኣረኣእያ መንግስቲ

መንግስቲ ካብ ባዕዳዊ ወራር ንምክልኻልን ናጽነትን ልኡላውነትን ንምዕቃብን ከምኡ’ውን ውሽጣዊ ጸጥታ ንምኽባርን ስርዓትን ቅጥዕን ንምትሓዝን ዘድሊ ኣዝዩ ኣገዳሲ ሕብረተሰባዊ ምምሕዳራዊ ትካል’ኳ እንተዀነ፡ ኢዱ ፈጺሙ ኣብ ሃይማታዊ ጉዳያትን ሃገራዊ ቊጠባን ስድራዊ ናብራን ውልቃዊ ምርጫን ከእቱ የብሉን። ብማርክስነት ዝምራሕ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ዘቚሞ መንግስቲ ግን ኢዱ ኣብ ሃይማኖታዊ ጉዳያትን ሃገራዊ ቊጠባን ስድራዊ ናብራን ውልቃዊ ምርጫን ብምእታው፡ ብውልቃዊ ደረጃ ይኹን ብሓባራዊ ደረጃ መሰላት ህዝቢ ክግህስን ናጽነት ህዝቢ ክነፍግን’ዩ ዝርኣ። ከምኡ’ውን ኣብ ክንዲ ነቲ ሰራዊትን ናይ ስለላን ጽጥታን ትካላት ናይታ ሃገርን ኣብ ምክልኻል ሃገር ጥራይ ዝጥቀመሉ፡ በቲ ሓደ ሸነኽ ንተቓወምቲ ውልቀሰባትን ጥርኑፋት ውድባትን ንምድቋስን ምጽናትን በቲ ኻልእ ሸነኽ ከኣ እቲ ህዝቢ ናይቲ ሃገር ኣሜን ኢሉ ንኽግዛእ ንምርዓድን ንምሽባርን’ዩ ዝጥቀምሉ። ኣብ ልዕሊ’ዚ፡ ናይቲ ህዝቢ ኣተሓሳስባን ስምዒትን ኣናሸሓጥካ ምስ መንግስቲ ከም ዝደናገጽን ንመርገጹ ከም ዝድግፍን ንምግባር፡ ነቲ ናይ ዜና ኣገልግሎት ናይቲ ሃገር ብምብሓትን ምውናንን ቃል መንግስቲ  ጥራይ ንምቅላሕን ምዝርጋሕን’ዮም ዘገልግልሉ። ምሁራት ንናይ ዜና ኣገልግለት ጕዶም ዝቐልዕ ሓቅታት ንምዝርጋሕ ምእንቲ ከይጥቀምሉ፡ ብጥብቂ’ዮም ዝሕልውዎም። ናይ ዜና ኣገልግሎት ዝህባ  ማዕከናት –ጋዜጣታት፡ መጽሔታት፡ ሬድዮታት፡ ሲነማታት፡ ቲቪታት ወዘተ. — ዘይተመርመረን ዘይተፈቐደን ወረ ከውርያ ብመንግስቲ ፍቑድ ኣይኰነን። መንግስቲ ሓሶት እናነዝሐ ብምድንጋር ስለ ዝነበር፡ ንሓቂ ከም ሓዊ’ዩ ዝፈርሓን ዝጸልኣን።  እቲ ን ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ዘገልግል ዘሎ ናይ ዜና ማዕከናት ሃገርና — ቲቪ ኢረ፣ ሓዳስ ኤርትራ፣ ድምጺ ሓፋሽ፣  ከምኡ’ውን ኣገልገልቱ ደረፍትን ጸሓፍትን ተላሃይትን ገጠምትን — ዝተመርመረ (ብሳንሱር ዝሓለፈ) ወረታት፡ መፈራረሒ ሓተታታት፡ ወዳሲ ግጥምታት፡ ዘደዓዕስ ደርፍታት፡ ዘይምህር ተዋስኦታት፡ ዝምጕስ መደረታት፡ ከምኡ’ውን ብዝተጋንነ ምርኢታት ዝተመልአ ኢዩ።   እቲ “ንሓቂ ነገልግል” ኣብ ትሕቲ ዝብል ምስሉይ ጭርሖ ብሓሶት ዝተበከለን ብጃህራን ዝተዓብለኸን ዝተሰነዐን ሓበሬታታት ብምዝርጋሕ፡ ብምድንጋርን ብሸፍጥን ብሽሕጣንን ዕምሪ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ንምንዋሕ ዘገልግለ ዘሎ ሓያል መሳርሒ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ስለ ዝዀነ፡  ዘይተርፍ ዓወት ዳግማይ ሓርነታዊ ቃልስና፡  ክቀላጠፍ ንግጉይን ጐደሎን ሓበሬታትቱ ብብግዜኡ ካብ ምቅላዕን ምፍሻልን ድሕር ክንብል የብልናን። ምኽንያቱ፡ ፍርቂ ሓይሊ ውልቀ-መለኽቲ ሓቂ ኣብ ምሽፋንን ሓሶት ኣብ ምዝርጋሕን ዝተመርኰሰ ኢዩ።

ህ.ግ.ሓ.ኤ ብግንባርን ሰልፍን ደረጃ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ብምኽታሉ ኣቐዲሙ ክዝርዘር ከም ዝጸንሐ ብዙሕ ኣሉታዊ ሳዕቤናት ኔርዎዎ ኢዩ። ኣሉታዊ ሳዕቤናቱ  ድሕሪ ናጽነት ምስ ምቛም ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ብዝያዳ  ጐሊሑ ከም ዝተራእየ ዝከሓድ ኣይኰነን። ይኹን’ምበር፡ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ነቲ ኣብ መጀመሪያ መድረኽ ሓርነታዊ ቃልሲ ዝተቐልቀለ ወገናዊ ዝንባለታት ብምድጓል፡ ንኹሎም ኣብ ሓርነታዊ ቃልሲ ብኣካል ዝተሳተፉ ሃገራውያን ዜጋታት ኣብ ትሕቲ ጽላል  ሓደ ዓይነት  ማሕበርነታዊ ኣረኣእያ ስለ ዝጠርነፎም፡ ኣቓልቦኦም ብምልኡ ኣብ ናይ ሓባር ጸላኢ ማለት ባዕዳዊ መግዛእቲ ንኸድህቡ ኣኽኢልዎም ኢዩ። መራሕቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ  ነቶም “ንምንታይ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ተኸቲልኩም? ንምንታይከ  ብሃትሃታ ኣብ  ድሮ ናጽነት ገዲፍኩሞ?” ንዝብሉ  ኣዋጠርቲ ሕቶታት ክምልሱ እንከሎ፡  ዝህብዎ መልሲ ብድብድቡ “ኣብ እዋኑ ኣገልግሎቱ ብግቡእ ፈጺሙ’ዩ” ዝብል ኢዩ። እዚ መልሲ’ዚ፡ ብርግጽ ዘይብቑዕን ዘየዕግብን ካብ ሓላፍነት ንምህዳም ዝቐርብ ምስምስ ኢዩ። እንተዀነ፡ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ኣብ መብዛሕተአን ዝተኸተልኦ ሃገራት ግብራውነቱ ተፈቲኑ ይነጸግን ብሳዕቤኑ ኣህጉራዊ ተሰማዕነቱን ተቐብላነቱን የጥፍእን ድኣ’ምበር፡  መራሕቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ  “ኣብ እዋኑ ኣገልግሊቱ ብግቡእ ፈጺሙ’ዩ” ብምባል ግጉይ ስነ-ሓሳብ ብምኽታሎም ብጌጋኦም ኣብ ክንዲ ዝእመኑ፡ ኣዎንታዊ ውጽኢት ኔርዎ ኢሎም ዝምጕስዎ ዘሎዉ፡ “ወገናዊ ምክፍፋል ብምውጋድ ናብ ናጽነት ንምብጻሕ ሓጊዙና’ዩ” ንምባል ኢዩ። ኣብ ሓርነታዊ ቃልሲ ወገናዊ ምክፍፋል ምውጋዱ ንሓድነት ሰራዊትን ህዝብን ዘደልድል ኣዎንታዊ ምዕባለ’ኳ እንተዀነ፡ ጠንቂ ወገናዊ ምክፍፋል ህላወ ወገናዊ ፍልልያት ዘይኰነ ህላወ ወገናዊ ዕብላለ ስለ ዝዀነ፡ ደሞክራሲ ኣብ ዘይሰፈነሉ ሃዋህው ወገናዊ ዕብላለ ስለ ዝቀላቐል ብሰንኩ እቲ ተወጊዱ ዝተባህለ ወገናዊ ምክፍፋል ክደግስ ማለት እንደገና ክኽሰት ዘይተርፍ ባህርያዊ ስነታዊ (logical) ተርእዮ ኢዩ። ድሕሪ ናጽነት ደሞክራሲያዊ መንግስቲ ብዘይምምስራቱ ብሄራውን ሃምይማኖታውን ኣውራጃውን ምንቅስቓሳት ምትንሰኦም እምበርኣርከስ ዘገርም ወይ ዘሰንብድ ፍጻመ ኣይኰነን። ቀጥታዊ ውጽኢት ናይቲ ንደሞክራሲያዊ መስርሕ ዓምጺጹን ጓዕጺጹን ዝቖመ ውልቀ-ምልካዊ መንግስቲ ኢዩ። ድሕሪ ናጽነት ወገናዊ ምንቅስቓሳት ዝተንስኡ ደሞክራሲ ብዘይምንጋሱ ስለ ዝዀነ፡ ኣድሓርሓርቲ ተባሂሎም ክዂነኑ ኰነ ትሕተ-ሃገራውያን ተባሂሎም ክውቀሱ የብሎምን። ኣካል ናይቲ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ ንምቛም ዝሰላሰል ዘሎ ሃገራዊ ቃልሲ ስለ ዝዀኑ፡ ሕቶታቶም ብባህርዩ ደሞክራሲያዊ ኢዩ። ስለዚ፡ ሕቶታቶም “ትሕተ-ሃገራዊ” ብዝብል ጥቅውናን ውርጻጸን ከይተዀሻመሸ፡  ሰምዒ እዝኒ ረኺቡ  ኣብ ቅዋም ሃገር  ውሕስነት ብዘሎዎ ንጹር ኣገባብ ብምስፋር ክረጋገጽ ማለት ብግብሪ ክምለስ ኣሎዎ። ሓድነት ህዝብና ኣብ ንውዓት ብሄራትናን ሃይማኖታትናን ኣውራጃታትናን ዝተመርኰሰ ስለ ዝዀነ፡ ንንውዓትና ንመንነትና ዘዐምርን ዘማዕርግን ጸጋ እምበር መርገም ኣይኰነን። ምኽንያቱ፡ ደሞክራሲ ንንውዓትና ብባህርዩ ዘጥጥዕ ሃዋህው ስለ ዘስፍን፡ ንሓድነት ህዝብና መሊሱ ዘተርርን ዘጠንክርን መኽሰብ እምበር ዘዳኽምን ዘማህምንን መንቅብ የብሉን።

ካልእ ንኣዎንታዊ መዳይ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ዝምልከት ብወገን ተኸተልቱ ነበር መራሕቲ ዝቐርብ ነጥቢ እንተሎ፡ እቲ ማርክስነት “ንድሑር ማሪታዊ ኣተሓሳስባን መስፍናዊ ባህልን ዝዂንን ንደርባዊ ወጽዓ ንምውጋድ ዝጽዕርን ውድዓዊ ዝዀነ ስነ-ፍልጠታዊ ኣረኣእያ ንኽነግስ ዘተባብዕን’ዩ ርእየተ-ዓለም (world outlook) ስለ ዘሎዎ፡ ኣብቲ መሰረታዊ ማሕበራዊ ለውጢ ንምምጻእ ዝተኻየደ ሃገር-ለኸ ቃልሲ ዘየማትእ ሰውራዊ ተራ ኔርዎ” ዝብል ኢዩ። ብርግጽ፡ ማርክስነት ኣብቲ መሰረታዊ ማሕበራዊ ለውጢ ንምምጻእ ጎኒንጎኒ ምስቲ ሓርነታዊ ቃልሲ ዝሰላሰል ዝነበረ ማሕበራዊ ሰውራ፡ ኣብ ሕብረተሰብና ሓድሽ  ገስጋሲ ኣረኣእያታት ኣተኣታትዩ ኢዩ። ንኣብነት፡ “ማዕርነት ደቀንስትዮ ብስራሕ ተኻፋልነት” ብዝብል ጭርሖ ማዕርነት ደቀንስትዮ ንምርግጋጽ ዝተማልአ’ኳ እንተዘይኰነ ሃቂኑ ኢዩ። ከምኡ’ውን ንድሑር መስፍናዊ ባህልታት ንምውጋድ ሰፊሕ “ናይ መሃይምነት ምጥፋእ ዘመተ” ብምክያድ ካብ ድንቊርና ንምግልጋል ዝምስገን ጻዕርታት ንኽካየድ ብተዘዋዋሪ መንገዲ ሓጊዙ ኢዩ። ካብዚ ሓሊፉ’ውን ካብቲ “ሓፋሽ ምስ ዝነቅሕ ናብ ነገራዊ ሓይሊ ይቕየር” ዝብል እንምቶኡ ነቒሉ ህዝብና ተሳትፎኡ ኣብ ሓርነታዊ ቃልሲ ንኸዕዝዝ “ሓፋሽ ይንቃሕ፡ ይወደብ፡ ይዕጠቕ!” ብዝብል ሰውራዊ ጭርሖ ብምሕጋዝ፡ ኣብ ምዕዋት ሰውራና መደርግቲ ዘይብሉ ወሳኒ ኣስተዋጽኦ ኣበርኪቱ ኢዩ። ስለዚ፡ ማርክስነት ክከሓድ ዘይከኣል ኣዝዩ ብዙሕ ኣሉታዊ ሳዕቤናት’ኳ እንተነበሮ፡ እዚ ክጥቀስ ዝጸንሐ ጕሉሕ ኣዎንታዊ ኣበርክቶታት እውን ከም ዝነበሮ ዝዝንጋዕ ኣይኰነን። ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ፡ ሰውራ ኤርትራ ንዂሉ ዘጓነፎ መሰናኽላት ጥሒሱን ሰጊሩን ንዓለም ዘስተንከረ ዓወታታት ክሓፍስ ዝኸኣለ፡ ሓፋስ ህዝብና ሓድነቱ ኣትሪሩ ብምንቃሕን ምውዳብን ምዕጣቕን ኣብ መዳያት ቃልሲ ብንጥፈትን ትግሃትን ብምስታፍ ብጽንዓትን ሓቦን ስለ ዝተቓለሰ ምዃኑ ስለ ዝፈልጥ፡ ብተመስሳሊ ኣገባብ ኣንጻር ውልቀ-ምልካዊ ስርዓቱ ዝቐንዕ ዝተወሃሃድ ኣድማዒ  ህዝባዊ ቃልሲ ከይየሰላስል ንምዕቃጽ ዘፍጽሞ  እከይ ተጋባርን ዘይኣልሞ  ክፉእ ውዲትን የለን። ብመጀመርታ ህዝብና ከይውደብ ነተን ዝጥርንፈኦ ዘንበራ ሃገራውያን ውድባት (ንተ.ሓ.ኤ ብ1981፣ን ህ.ግ.ሓ.ኤ ኸኣ ብ1994) ኣፍሪስወን። ንዓኣተን ዝትክኣ ሓደስቲ ሃገራውያን ውድባት ከይምስረታ ብምእጋድ ከኣ ንኲሉ ሃገራዊ ዜጋ ከይሓፈረ ኣብቲ ንከምስል “ሰፊሕ ዝሰረቱን ናጻን” ኢሉ ወዳዲሱን ጠፍጢፉን ዘቖሞ ንሱ ምሉእ ብምሉእ ዝውንኖን ዝቆጻጸሮን ሰልፊ ጥራይ ማለት ኣብ ትሕቲ’ቲ ህ.ግ.ደ.ፍ ጥራይ ክጥርነፍ ኣፍቂዱ። ህዝብና ከይነቅሕ ከኣ ንናጻ ዜና ማዕከናት ዓጽዩ፡ ኣብ ውሽጢ ሃገር ሓበሬታት ካብቲ ንሱ ገቢቱ ዝበሓቶን ዝወነኖን ናይ ዜና ማዕከናት ጥራይ ከም ዝዝርጋሕ ጌሩ ሓቂ ከም ዘይንገር ይገብር ኣሎ። ካብዚ ሓሊፉ፡ ህጽጽ ናይ ኲናት ሃዋህው ከም ዝሰፍን ብምግባር  ገደብ ግዜ ዘይብሉ ግዱድ “ሃገራዊ ኣግልግሎት” ብምእዋጅ ንኹሉ ዓቕሚ-ሰብ ዝበጽሐ ዜጋ የዐስክሮ ኣሎ።  ብሳዕቢኑ፡ እዚ ዝሰላሰል ዘሎ ዳግማይ ሓርነታዊ ቃልሲ ክዕወት ዝኽእል ብሰፊሕን ንጥፉን ተሳትፎ ህዝቢ ጥራይ ስለ ዝዀነ፡  ተቓወምቲ ውድባት ንህዝብና ከሲበን ኣንጻር ስርዓት ህ.ግ.ድ.ፍ ክስለፍ ከም ብሓድሽ ከንቅሐኦን ክውድበኦን ከዕጥቐኦን ኣሎወን።

ብዙሓት ኣብ እዋን ሓርነታዊ ቃልሲ ምስ ህ.ግ.ሓ.ኤ ተወዲቦም ዝቃልሱ ዝነበሩ፡ እዛ ውድብ’ዚኣ ከም ቀደማ ትቕጽል ዘላ መሲልዎም ንስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ተደናሮም ዝድግፉ ኣሎው። ገላ ክፋል ካብዚኣቶም፡ እቶም በቲ  “ንሱ-ንሕና፣ንሕና- ንሱ” ዝብል ስያመ ወይ ቅጽል ዝፍለጡ ኢዮም። ብህላወ ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝመጸ፡ ብሓፈሻ ንዂሉ ሃገራዊ ዜጋ፡ ብፍላይ ከኣ ነቶም ኣባላትን ውዱባትን ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝነበሩ፡ ሓደ ብንጹር  ዋሕ ኢሉ ክበርሃሎም ዘሎዎ ዘየማትእ ሓቂ ኣሎ። ንሱ ድማ፡  እቲ ብህ.ግ.ሓ.ኤ ዝብል ስም ዝጽዋዕን ዝፍለጥን ዝነበረ ውድብ ብ1994 ኣብ መበል ሳልሳይ ውድባዊ ጉባኤኡ ብወግዒ ከም ዝፈረሰ ኢዩ። ህ.ግ.ደ.ፍ ከም መተካእታ ህ.ግ.ሓ.ኤ ኰይኑ ይቕረብ ድኣ’ምበር፡ ንህ.ግ.ሓ.ኤ ኣይተከኦን። እቲ ብህ.ግ.ደ.ፍ ዝቖመ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት፡ ምስቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝተቓለሰትሉ ዕላማ — ምቛም ቅዋማዊ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ — ዘራኽብ የብሉን። ህ.ግ.ሓ.ኤ ኣብ ሃገራዊ ቅዋሙን ፕሮግራሙን ብንጹር እቲ ድሕሪ ናጽነት ዝቐውም መንግስቲ ቅዋማዊ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ ምዃኑ ኣስፊርዎ ኔሩ። ብመሰረት መትከላት ሃገራዊ ቅዋሙን ፕሮግራሙን፡ እቲ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ዝቐውም መንስቲ መንግስታዊ ስልጣን ዝርከብ ሓይሊ፡ እቲ ብህዝቢ ካብ ህዝቢ ኣብ ናጻን ፍትሓውን ሃገራዊ ምርጫ ተወዳደሩ ዝተዓወተ ሃገራዊ ሰልፊ ኢዩ። ይኹን’ምበር፡ ድሕሪ ናጽነት ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ዘቖሞ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ነቲ ቅዱስ መትከላት ሃገራዊ ቅዋምን ፕርግራምን ህ.ግ.ሓ.ኤ ብጋህዲ ዝጥሕስ ኢዩ። ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ፡  ነቶም ግዝያዊ መንግስቲ ኤርትራ ግዝያዊ ስልጣኑ ናብ ብህዝቢ ዝተመርጸን ዝተወከለን ደሞራሲያዊ መንግስቲ ከረክብ፡ ሃገራዊ ምርጫ ክካየድ ዝደገፉን ዝጠለቡን ላዕለዎት ኣባላት መራሕነት ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ብተንበርካኽነት ከሲሱ’ዩ ኣጽኒትዎም። እቲ  ንዖኦም ብምጽናት መንግስታዊ ስልጣን ዝበሐተ ብውልቀ-መላኺ ኢሳያስ ዝምራሕ ጕጅለ መሪሕነት ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ኲሉቲ ንምጽናቶም ዝወሰዶ ብገበን ዘሕትት ኣዕናዊ ስጉምቲ፡ ዋላ በቲ ቅዋም ግዜያዊ መንግስቲ ኤርትራ ፈጺሙ ሕጋዊ ኣይኰነን። ስለዚ፡ ህ.ግ.ደ.ፍ  ምስ ህ.ግ.ሓ.ኤ ብባህርዩ ኰነ ተግባራቱ ከምኡ’ውን ብመትከላቱ ኰነ ሕጋውነቱ ዘመሳሰል ይዂን ዘመዓራሪ የብሉን። ብርግጽ፡ ህ.ግ.ደ.ፍ ንዝሓለፈ ዘሐብን ጅግነታዊ ቅያ ዝመልኦ ታሪኽ  ህ.ግ.ሓ.ኤ ክምዕርገሉን ክጥቅወሉን ጥራይ ዘይኰነ፡ እንተላይ ከም ናይ በይኑ ታሪኽ ጌሩ ክውንኖን ክብሕቶን’ዩ ዝደሊ። ድሕሪ ናጽነት ብዓመጽ ስልጣን ካብ ዝሕዝ ንደሓር፡ ዝሰርሖ ዘሕፍር እምበር ዘሐብን ታሪኽ ስለ ዘይብሉ፡ ንዝፍጽሞ ዘሎ ገበናትን ዘውርዶ ዘሎ ዕንወትን ክጕልብብ፡ ንድሕሪት ተመሊሱ ጸጸኒሑ ንሕሉፍ ታሪኽ ህ.ግ.ሓ.ኤ’ዩ ዝውከስ። እንተዀነ፡ እቲ ዘዋጽእ ነበረኒ ዘይኰነ እነሆኒ ኢዩ። ህ.ግ.ደ.ፍ እነሆኒ ዝብሎ ታሪኽ እንተሎዎ፡ ብምልኡ ንምዝንታዉ ዘሕንኽ ታሪኽ ፍሽለትን ስዕረትን፣ ታሪኽ ውርደትን ሕስረትን፣ ከምኡ’ውን ታሪኽ ግፍዕን ጭቆናን ጥራይ ኢዩ።

ፍሽለት ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ

ማርክስነት ንምንታይ ፈሺሉ? ዝብል ሕቶ ብምቕዳም ንፍሽለቱ ምስ እንምርመሮ፡ እቲ ብቐዳምነት እንረኽቦ መልሲ፥ “ብሓደ ሰልፊ (ማሕበርነታዊ ሰልፊ) ዝተባሕተ መንግስታዊ ምምሕዳርን፡ ንብሕታዊ ንብረት ብምህጋር ብመንግስቲ ዝተገበተ ቊጠባን፡ ንመባእታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ንኹሉ ዓይነት ውልቃውን ሓባራውን ናጽነታትን ዝግህስ ዝተዓፈነ ማሕበራዊ ስርዓትን ብምቛም፡ ከምቲ ለበዋታቱ ማሕበርነት ብምህናጽ ክንዲ ንሕብረተሰባዊ ዕብየትን ግስጋሰን ብልጽግናን ዘደንፍዕ፡ ንዝጸንሐ ምዕባለ ከይተረፈ ንድሕሪት ዝጐስስ ዓንቃጺ ኰይኑ ብግብራዊ ተመኲሮ ብምርካቡ’ዩ” ዝብል ኢዩ። እዚ መልሲ’ዚ ሓቅነቱ ኣብ ኲለን ንማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ብምኽታል ማሕበርነት ኣቚመን ዝነበራ  ምስ ግዜ ሓድብሓደ ኣናፈሸላ ዝኸዳ ማሕበርነታውያን ሃገራት ብዘየማትእ ዝተረጋገጸ ኢዩ። እተን ኣብዘን ማሕበርነታውያን ሃገራት ብስም ሓፋሽ — ውጹዓት ደርብታትን ህዝብታትን — መንግስታዊ ስልጣን ዝሓዛ ማሕበርነታውያን ሰልፍታት፡ በትረ-መንግስቲ ኣብ ኢደን ምስ ጨበጣ ናብ ቀወምቲ ገዛእቲ ደርብታት ተለዊጠን ንባዕለን ዓጋቲ ዘይብለን ዝበኣሳ ዓመጽትን ጨቆንትን መዝመዝትን ደርብታት ኢዩን ኰይነን። ብተወሳኺ፡ ማርክስነት ንሃይማኖት ብዕሙት ከም መሳርሒ ደርባዊ ምዝመዛ  ጥራይ ብምርኣይ፡ ንዕምቆት ሰብኣዊ ኣበርክቶኡን ማሕበራዊ ኣገልግልቱን ብግቡእ ከይመዘነ ስለ ዘኰሻመሾ፡ ብኣባላት ኲለን ደርብታት ተነጺጉ ተቐባልነቱን ተሰማዕነቱን ነዊሕ ከይጸንሐ’ዩ ኣጥፈኡ። ንኣብነት፡ ሃይማኖት ክርስትና ኰነ እስልምና ካብ ዝተውልድሉ እዋን ክሳብ ሕጂ፡  ህላወኦም ንዘመናት ከየጥፍኡ ተቐባልነቶምን ተሰማዕነቶምን ብምዝያድ ይቕጽሉ ኣሎዉ። ማርክነት ግን ንሓደ ዘመን እውን ከይሓከመ ፈሺሉ ጥራይ ዘይኰነ፡ ከም ሕማም ደውየ ተፈንፊኑ ብዝሒ ሰዓብቱ ካብ ግዚ ናብ ግዜ እናቆልቆለ ይኸይድ ኣሎ።

ማርክነት፡ ንክልሰ-ሓሳቡ ከም ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት የቕርቦ ድኣ’ምበር፡ ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት ኣይኰነን። ክልሰ-ሓሳቡ ንዂሉ ማሕበራዊ ሕማማት ብሓደ-ኣፍ ዝፍውስ ፍቱን ፈውሲ ከም ዝዀነ እኳ እንተተጣበቐሉ፡ ብግብሪ ንዝጸንሐ ማሕበራዊ ሕማማት ከብእስ እምበር ከሕዊ ኣይተራእየን። ጠንቂ ናይ ኲሉ ኣብ ሕበረተሰብ ዝርከብ ማሕበራዊ ሽግራት ብሕታዊ ዋንነት ንብረት’ዩ ካብ ዝብል ልባወ (rationale) ተበገሱ፡ ምስ ምውጋድ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ኲሉ ማሕበራዊ ሽግራት ክውገድ’ዩ ዝብል እምነት’ዩ ኔርዎ። እንተዀነ፡ ኩሉ ማሕበራዊ ሽግራት ጠንቁ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ጥራይ ስለ ዘይኰነ፡ ኣብ ተመኲሮ ማሕበርነታውያን ሃገራት ከም ዝተረጋገጸ፡ ምስ ምውጋድ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ኣይተወገደን። ንኣብነት፡ እቶም ዓበይቲ ከም ድኽነትን ድሕረትን ሕማማትን ዝኣመሰሉ ማሕበራዊ ሽግራት ጠንቆም ደርባዊ ምዝመዛ ጥራይ ስለ ዘይኰነ፡ ብምውጋድ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ብኡንብኡ  ብቐሊሉ ዝጠፍኡ ማሕበራዊ ሽግራት ኣይኰኑን። ንምጥፋኦም ልዑል ስነ-ፍልጠታዊ ምርምርን ስነ-ኪነታዊ (technological) ምህዞን ዝሓትት ዘይሕለል ቀጻሊ ሕበረተሰባዊ ጻዕሪ የድሊ። ማርክስ ጠንቂ ናይ ኲሉ ማሕበራዊ ሽግራት፡ ካብ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ዝመንጨወ ደርባዊ ምዝመዛ’ዩ ናብ ዝብል መደምደምታ ዝበጽሐ፡ ነቲ ኣብ ምጅማር ርእሰማልነት ኣብ ልዕሊ ደርቢ ሸቃሎ ብርእሰማላውያን (ደርቢ ቡርጅዋ) ክወርድ ዝተዓዘቦ  ዘይሰብኣዊ ዓመጽን በደላትን ስለ ዘስካሕከሖን፡ ምስቲ ካብ መምህሩ ፈላስፋ ፍረደረክ ሄጀል ዝተማህሮ ስነ-መጎታዊ (dialectical)  ኣገባብ  ኣተሓሳስባ ብምዝማድ ስለ ዝተንተኖን ኢዩ።

ፈልሳፋ ሄጀል ኣብ ፍልስፍናኡ፡ እቲ ኣብ ውሽጢ  ሓደ ሕበረተሰብ ዝርከብ ደርጃን ዓይነትን ማሕበራዊ ናብራ ካብቲ ደረጃን ዓይነትን ማሕበራዊ ንቕሓት ዝመንጨው ስለ ዝዀነ፡  ምዕባለኡን ግስጋሰኡን ብእኡ’ዩ ዝውሰን ዝብል እምንቶ’ኳ እንተነበሮ፡ ማርክስ ነዚ እምንቶ’ዚ  ገልቢጡ  ካብ ክልቲኦም ተመራዀስቲ ተምሳላት እቲ ዝውስን ማሕበራዊ ንቕሓት ዘይኰነ፡ ማሕበራዊ ናበራ’ዩ ብምባል’ዩ ንነገራዊ ፍልስፍንኡ ሃኒጽዎ። ንኣብነት፡ ብኣረኣእያ ማርክስ ብረታዊ ሓርነታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝተላዕለ፡ ኤርትራውያን ተጋደልቲ ብሃገራዊ ስምዒት (ማሕበራዊ ንቕሓት) ተደፋፊኦም ስለ ዘበገስዎ እኳ እንተዀነ፡ እቲ ቀንዲ ጠንቂ ንሱ ኣይኰነን። ቀንዲ ጠንቁ እቲ ሃገራዊያን ዜጋታት ሃገራዊ ስምዒት ንኸሕድሩ ዝደፋፈኦም ባዕዳዊ መግዛእቲ (ማሕበራዊ ናብራ) ኢዩ። ማርክስ ንታሪኽ ሰብኣዊ ሕብረተሰብ ብነገራዊ ዓይኒን ብስነ-መጎታዊ ኣገባብን ብምትንታን፡ ናብቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ግኑን “ክሳብ ለይተ-ሎሚ ዝነበረ ታሪኽ ሰብኣዊ ሕብረተሰብ፡ ታሪኽ ደርባዊ ቃልሲ’ዩ ኔሩ” ዝብል መደምደምታ ይብጻሕ ድኣ’ምበር፡ እዚ መደምደምታ’ዚ ነቲ ሃይማኖት ኣብ ሰብኣዊ ታሪኽ ዝተጻወቶ ክገልጾን ክርደኦን ዘይከኣለ ኣዎታዊ ተራ ብፍላጥ ኰነ ብዘይፍላጥ ከም ዘየገዳሲ ቅንጩል ፍጻመ (exceptional incident) ብምጒሳይ ዝተበጽሐ ኢዩ። ንኣብነት፡ እስልምና ኣብ ኣዝዩ ድሑር ኣብ ምድረ-በዳ ዝርከብ ናይ ዓረብ ሕበረተሰብ (ናይ ሎሚ ስዑዲያ) ብሓደ መሃይም ዝነበሩ ዓቢ ነቢ (መሓመድ፡ ሰላምን ክብርን ይዂኖም) ተወሊዱ፡ ኣብቲ እዋን’ቲ ዓበይቲ ንዝነበራ ስልጣነታት — ንኣብነት፡ ናይ ባይዛንታይንን ፋርስን — ብምስናፍን ምዕብላልን ኣብ ሓደ ስልሲት ናይ ሽዑ ዓለም ብምስፍሕፋሕ፡ ክከሓድ ዘይከኣል ሓዲሽ  እስላማዊ ስልጣነ (Islamic civilization) ክሃንጽ ዝኸኣለ፡ ብደርባዊ ረብሓ ተደሪኹ ዘይኰነ “ብዘይካ ሓደ መለኮታዊ ፈጣሪ ካልእ ዝምለኽ ፈጣሪ የለን” ብዝብል ሃማኖታዊ መትከል ተደሪኹ ኢዩ። እዚ ታሪኻዊ ሓቂ’ዚ፡ ነቲ ናይ ማርክስነት ሰረተ-እምነት ማለት ነቲ ኣብ ሕብረተሰብ መሰረታዊ ማሕበራዊ ለውጢ ዝመጽእ ንኩነታት ማሕበራዊ ናብራ ብምልዋጥ ጥራይ’ዩ ዝብል ንተራን ኣገዳስነትን ማሕበራዊ ንቕሓት  ዘቆናጽብ ኣረኣእያ ዘፍርስ ኢዩ።

ኣብ ርእሲ’ዚ ዝተጠቕሰ ረቓሒታት፡ ካልእ ንማርክስነት ዘፍሸሎ ረቛሒ ንተራ ውልቃዊ ድርኺትን (individual incentive) ሰብኣዊ ዓቕምን (human potential) ስለ ዘስተናዓቖን፡ ነቶም ንስነ-ሓሳቡ ዘይተቐበልዎ ተቓወምቱ ክንዲ ብምጽዋር በብወገኖም ከበርቱ ዝገድፎም ብምድሕርሓር እናኸሰሰ ስለ ዘጽነቶምን ኢዩ። ወድሰብ ብተፈጥሮኡ ተጊሁ ዝዓዪን ዝምህዝን ጻማ ጻዕሩ ምስ ዝረክብ እምበር ጻማ ጻዕሩ ምስ ዝሕረም ኣይኰነን። ኣብ ቊጠባዊ ንጥፈታት፡ እቲ ከም ጻማ ጻዕሪ ዝውሰድ መኽሰብ ስለ ዝዀነ፡ ዝዀነ ኣብ ቊጠባዊ ንጥፈት ዝተዋፈረ ዜጋ፡ መኽሰብ ዘይረኽበሉ እንተዀይኑ ተጊሁ ንኽዓዪን ተበላሒቱ ንኽምህዝን ዝድርኾ ውልቃዊ ድርኺት ብምስኣን ከምቲ ዝግበኦ ኣይነጥፍን ኢዩ። ብሳዕቤኑ፡ ኣብተን ብሕታዊ ንብረት ተወጊዱ ብመንግስቲ ዋንነት ዝተተካኣለን ማሕበርነታውያን ሃገራት ዝርከብ ቊጠባ ተዋፊሩ ዝሰርሕ ዜጋ፡ ተጊሁ ንኽዓዪን ተበላሒቱ  ንኽምህዝን ዝድርኾ ውልቃዊ ድርኺቲ — መኽሰብ — ስለ ዘይብሉ፡ ተጊሁ ክዓዪ ኰነ ተበላሒሩ ክምህዝ ኣይርከብን ኢዩ። በዚ ምኽነያት’ዚ፡ ቊጠባ ማሕበርነታውያን ሃገራት ምስ ቊጠባ ርእሰማላውያን ሃገራት ብምንጽጻር ክርአ እንከሎ፡ ብዘይ ውልቃዊ ድርኺት ብመንግስታዊ ውጥንን ግዴታዊ ትእዛዝን ስለ ዝንቀሳቐስ፡ ከምተን ናይ ርእሰማላውይን ሃገራት እናሰሰነን እናደንፈዐን እናተመሓየሸን ዝኸይድ ዳይናማዊ (dynamic) ቊጠባ ኣይኰነን። ብተወሳኺ፡ ማሕበርነታዊ ቊጠባ ብዝያዳ ኣብ ንዋታዊ ርእሰማል (material capital) ስለ ዘድህብ፡ ንተራን ኣገዳስነትን ሰብኣዊ ዓቕሚ ኣብ ምምጻእ ማሕበራዊ ለወጢ ብግቡእ ኣይግንዘቦን ኢዩ። ሰብሃዊ ዓቕሚ ንሰብኣዊ ጉልበት ጥራይ ዘይኰነ፡ እንተላይ ንሰብኣዊ  ፍልጠትን ብልሃትን፡ ምህዞን ንቕሓትን፡ ክእለትን ውሕልነትን፡ ጥበብን ጽፈትን፡ ሓቦን ኒሕን፡ ከምኡ’ውን  ጽንዓትን ትግሃትን  ዝምልከት ሰፊሕ ዓውዲ ስለ ዝዀነ፡ ኣብ ገሊኡ ግዜን ኩነታትን ኣብ ምምጻእ ማሕበራዊ ለውጢ ወሳኒ ተራ ክጻወት ይኽእል ኢዩ። ንኣብነት፡ ጠንቂ ናይቲ ኣብዚ ዘለናዮ ዘመነ-ደልሃመት ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዝወርድ ዘሎ ሓሳረ-መከራ እቲ ኣብ ሃገርና ዘሎ ሕብረተሰባዊ ድሕረትን ማሕበራዊ ድኽነትን ዘይኰነ፡ ብኣውራኡ እቲ ብህዝቢ ከይተመርጸ ብዓመጽ ዝገዝእ ዘሎ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ዝኽተሎ ዘሎ ፋሽል ኣገባብ ኣመሓዳድራን ዘባርዖ ኣዕናዊ ኲናትን ኢዩ። ካብዚ ሓሊፍና፡ ነቲ ማርክስነት ኣብ ልዕሊ ካልኦት ንስነ-ሓሳቡ ዝቃወሙ ተቓወቲ ዘሎዎ ተጻወርነት ምስ እንምልከት፡ ንስነ-ሓሳቡ ከም ዝወጾ ዘይብሉ ስነ-ፍልጠታዊ ስነ-ሓሳብ ጌሩ ስለ ዝሪኦ፡ ንዝዀነ ንዕኡ ዝነቅፍ ወገን ቅኑዕ ይኹን ኣይኹን ፈጹሙ ኣይጻወሮን ኢዩ።  ማርክስነት፡ ስነ-ሓሳባዊ ፍልልያት ብደሞክራሲያዊ ልዝብ’ዩ ዝፍታሕ ብዝብል መትከል ስለ ዘይምራሕ፡ ማርክሳዊያን ንስነ-ሓሳባዊ ፍልልያት ብዘተን ክትዕን ንምእላይ መድብ ኰነ ድልየት የብሎምን። ካብዚ ዝተላዕለ፡ ዝዀነ ንስነ-ሓሳቦም ክነቅፍ ወይ ክቃወም ዝሃቀነ፡ ብዘይንሕስያ ብሓይሊ’ዮም ዘጽንትዎ።  ብጀካ ናይ ሓይሊ ቋንቋ ካልእ ዝርድእዎ ቋንቋ የብሎምን።

መደምደምታ

ኣብ መደምደምታ፡ ማርክስነት ኣብ ብዙሓት ሃገራት ዓለም ተፈቲኑ ዓቢ ሕብረተሰባዊ ዕንወት ብምስዓብ ይፍሸል ድኣ’ምበር፡  ከምኡ’ውን ሰፊሕ ተቐባልነት ብምርካብ ኣብ ርእሲ ምስፍሕፍሑ፡ ንነዊሕ ግዜ ኣይጽናሕ ድኣ’ምበር፡ ብፍላይ ኣብ መንጎ እቶም ውጹዓት ድርብታትን ግዙኣት ህዝብታትን ኣብ እዋኑ (ካብ 1910-1990) ልዑል ተሰማዕነት ከጥሪ በቒዑ ኢዩ።  ካብቶም ሰፊሕ ተቐባልነትን ልዑል ተሰማዕነትን ንኸጥሪ ዝሓገዝዎ ኣዎንታዊ ረቓሒታት ስነ-ሓሳቡ እቶም ቀንዲ እዞም ዝስዕቡ ኣርባዕተ ረቛሒታት ኢዮም፦

1. ብቐጥታ ንውጹዓት ደርብታትን ግዙኣት ህዝብታትን ዝምልከት ኣሕናኒ መልእኽቲ ምህላዉ፣ እዚ መልእኽቲ’ዚ፡ ነቲ ጠንቂ ድኽነትን ድሕረትን መከራን ሕማምን ሕስረትን ውጹዓት ደርብታት እቲ ካብ  ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ዝመንጨወ ደርባዊ ምዝመዛ ስለ ዝዀነ፡ ጎነጻዊ ማሕበራዊ ሰውራ ብምከያድ ሓንሳእ ንሓዋሩ ክውገድ ይከኣል’ዩ ዝብል ኣረኣእያን ማርክስነት ዝምልከት ኢዩ፤
2.  ብተስፋ ዘተሃራርፍ ንማዕርነትን ናጽነትን ራህዋን ብልጽግናን ዝምልከት መሳጢ መልእኽቲ ምህላዉ፣ እዚ መልእኽቲ’ዚ፡ ነቲ ማርስፍነት ደርባዊ ምዝመዛን መግዛእታዊ ጭቆናን ብምውጋድ፡ ድኽነትን ድሕረትን  ወጽዓን ዓመጽን ዘይብሉ፡ ገነታዊ ማሕበርነታዊ ሕበረተሰብ ንምህናጽ ዝቃለስ ሰውራዊ ስነ-ሓሳብ’ዩ ዝብል ዘይግብራዊ ኣረኣእያኡ ዝምልከት ኢዩ፤
3. ኲሉ ኣብ ሕበርተሰብ ዝርከብ ማሕበራዊ ሽግራት ብሰንኪ ህላወ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ዝተፈጥረ ስለ ዝዀነ፡ ንብሕታዊ ዋንነት ንብረት ወጊድካ ብሓባራዊ (መንግስታዊ) ዋንነት ንብረት ብምትካእ ዝፍታሕ’ዩ ዝብል ቀሊል ፍታሕ ምህላዉ፣ እዚ መልእኽቲ’ዚ፡ ነቲ ጠንቂ ናይቲ ኲሉ ኣብ ሕብረተሰብ ዝርከብ ማሕበራዊ ሽግራት ካብ ደርባዊ ምዝመዛ ዝመንጨወ ስለ ዝዀነ፡ ነባሪ ፍታሕ ዝርከቦ ብምጥፋእ ደርብታት’ዩ ብምባል፡ ብሕታዊ ዋንነት ንብረት ከይጠፍአ ማሕበራዊ ሽግራት ክጠፍእ ኣይክእልን’ዩ ዝብል ኣረኣእያኡ ዝምልከት ኢዩ፤ ከምኡ’ውን
4. ማሕበራዊ ለውጢ ንምምጻእ ዝሕግዝ ቅኑዕ ኣገባብ ቃልሲ ዘስተምህር “ስነ-ፍልታዊ ክልሰ-ሓሳብ” ዝሓዘ መልእኽቲ ምህላዉ፣ እዚ መልእኽቲ’ዚ፡ ነቲ ኣብ መንጎ መዝመዝትን ተመዝመዝትን ደርብታት ዘሎ ዘይዕረቕ ተጻራሪ ግርጭት ስለ ዝዀነ፡ ብጎነጽ (ብብረታዊ ሓይሊ) ጥራይ’ዩ ዝፍታሕ ዝብል ኣረኣእያ ዝምልከት ኢዩ።

ማርክስነት በዘን ዝተዘርዘራ ኣርባዕተ ረቛሒታት፡ ኣብ እዋን ዝሑል ኲናት (ድሕሪ ካልኣይ ኲናት ዓለም ካብ 1945-1989) ኣብ ዓለም ሃበባ ረኺቡ የስፍሕፍሕ ድኣ’ ምበር፡ ብተግባሮም ካብ መሳፍንትን ብርጅዋታትን ዘይፍለዩ ዓመጽትን ጨቆንትን ከም ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ዝኣመሰሉ ሓደሽቲ  ገዛእቲ ደርብታት ስለ ዝፈጠረ፡ ዓቢ ናይ ሰብን ንዋትን ሕብረተሰባዊ ዕንወት ብምውራድ ፈሺሉን ተነጺጊን ኢዩ። ኣብ ናይ ሃገርና ጭቡጥ ኩነታት፡ ማርክስነት ኣብ ሓርነታዊ ቃልስና ብምቕልቃሉ፡ ነቲ ኣብ ሃገርና ኣብ እዋን ፈደረሽን ዝተኣታተወ ደሞክራሲ ኣብ ርእሲ ምምህማኑን ምብካሉን፡ ንከም በዓል ኢሳያስ ዝኣመሰሉ ገስገስቲ መሰ`ል ተበልጽቲ መራሕቲ ግንባራት፡ ብህዝቢ ከይተመርጹን ከይተወከሉን ንዘይሕጋውያን ምስጢራውያን ማሕበርነታዊ ስልፍታት ከም መሳርሒ ተጠቒሞም ብዓመጽ ፖለቲካዊ ስልጣን ግንባርን መንግስትን ክዓትሩ ኣኺልዎም ኢዩ። ብተወሳኺ፡ ንደሞክራሲያዊ ጠላባት ዘቕረቡ ተቓወምቶም ብጉልባብ ድሑርን ጥሩፍን  ውልቃዊ ዝንባለታት (ምሁራት ዝበጽሕዎም)  ከጽንትዎም መፍረድን መመኽነይታን ኰይንዎም ኢዩ። በዚ ምኽነያት’ዚ፡ ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ሓደ ካብቲ ቀንዲ ድሕሪ ናጽነት ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ንምቛም ጥጡሕ ባይታ ዝጸረገን ዝመድመደን ኣበራት ማለት ኣሉታዊ ሓድግታት ሓርነታዊ ቃልሲ’ዩ እንተ ተባህለ ሓቂ እምበር ምግናን ኣይኰነን። ስለዚ፡ እቲ ኣብ ሕብረተሰብና ዝገደፎ ኣሉታዊ ሓድግታት ብባርዩ ጸረ-ደሞራሲያዊ ስለ ዝዀነ፡ መሚና ክነቕሶን ክንኣልዮን ኣሎና። ምኽንያቱ፡ እቲ ቅዋማዊ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ ንምምስራት እነሰላሰሎ ዘሎና ዳግማይ ሓርነታዊ ቃልሲ፡ ብዝዋሓደ ክሳራን ብዝቐልጠፈ ግዜን ሸቶኡ ክወቅዕ ዝኽእል፡ ንኹሉ ጸረ-ደሞክራሲያዊ ኣረኣእያታት ማርክሳዊ ስነ-ሓስብ ምንጩን ዓይነቱን ብዘየገድስ ከይተሓለልና ብብልሃትን ትዕግስትን ብምቅላስ ምስ እንውግዶ ጥራይ ኢዩ።

ንምዃኑ እቶም ማርክሳዊ ስነ-ሓሳብ ህ.ግ.ሓ.ኤ ዝገደፎም ኣሉታዊ ሓድግታት ወይ ኣበራት ሓርነታዊ  ቃልስና ኢልና ዝሰመናዮም ከመይ ዝኣመሰሉ ኢዮም? ቀንዲ ነጥብታቶምከ ልቢ ዘዕቢ ትምህርቲ ንምቕሳም ብኸመይ ክጽሞቕ ይከኣል? ቀንዲ ነጥብታቶም በዞም ዝስዕቡ ኣገድስቲ መደምደምታት  ተጸሚቑ ክጥርነፍ ይከኣል ኢዩ ። ንሳቶም ድማ፥ ብቕደም-ተኸተል ከምዞም ዝስዕቡ ኢዮም፦

• ብጉልባብ  ደርባዊ ቃልሲ ንስነ-ሓስባዊ ፍልልያት ዘይምጽዋር፡  ንገበናትካ ንምሽፋን ከኣ ንደርባዊ ቃልሲ  ከም ሕጋዊ ልባስ ምቕራብ፣
• ንክልሰ-ሓሳባዊ እምንቶታት ማርክስነት ምርኲስ ብምግባር ንደሞክራሲያውያን ተቓውምቲ ንምቕንጻል ከም መምኽነይታትን መፍረድን ምጥቃም፣
• ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ብህዝቢ ኣብ ናጻን ፍትሓውን ምርጫ ብዕሊ ከይተመረጽካን ከይተወከልካን ብኢደ-ወነንካ ንነብስኻ መድሕን ውጹዓት ደርብታት ብምጥማቕ ፖለቲካዊ ስልጣን ብዓመጽ ምጕባጥ፣
• ንቊጠባ ሃገር “ሃብትን እትዋትን ሃገር ብድልድል ንዂሉ ሃገራዊ ዜጋ  ከነመቓርሖ ኢና” ብዝብል ምስምስ ምግባት፣
• “መሬት ናይ መንግስቲ ርስቲ’ዩ” ብዝብል  ኣዋጅ፡ ብዓድታት ንዝውነን ዝነበረ ንብረት ህዝብን ብውልቀሰባትን ዝውነን ዝንበረ መሬት ወርቅን (ኣባይቲ ንምህናጽብገንዘብ ዝተዝአ) ብምምንዛዕ፡ ንተሓባበርትኻን ኣገልገልትኻን ብምዕዳል ሓድነት ህዝቢ ዘፍርስ ጽልእን ቂምን ምፍጣር፣
• ንፍርዳውን ሓጋግን ፈጻምን ጨንፈራት መንግስቲ ኣልሚስካ ኣብ ትሕቲ ኢድ ሓደ ውልቀ-መላኺ (“ፕረሲደንት” ኢሳይስ ኣፍውርቂ) ብምጥቕላል፡ ብዘይትሓታትነትን ቀይድን ገድብ ዘይብሉን መንግስታዊ ስልጣን ምሓዝ፣
• ንመንግስታዊ ናይ ዜና ኣገልግሎት ትካላት ብምብሓትን ምውናንን ንናይ ብሕቲ ናይ ዜና ኣገልግሎት ትካላት ከይወዳደርኻን ከይበልጻኻን ምእጋድ፣
• ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ምስጢራዊ ማሕበርነታዊ ሰልፊ ብምቛም፡ ንተቓወምቲ ደሞርክራሲያውን ባእታታት ከይጥርነፉ፡ ምዕንቃጽን በብሓደ ኣድቢኻ ጸኒሕካ ብምልቃም፡ ውለቀ-ምልካዊ መንግስቲ ንምትካል  ጥጡሕ መንገዲ ምጽራግ፣
• ንሓፋሽ ህዝቢ ብዘይትግበር መብጽዓታት ራሕዋን ብልጽግናን፡ ሰላምን ቅሳነትን፡ ማዕርነትን ናጽነትን ከምኡ’ውን ብመሳጢ ባዶ ማርክሳዊ ኣስተምህሮታት ኣተሃራሪፍካ ምትላል፣
• ዝወዳደራኻ ተቐናቐንቲ ናጻ ፖለቲካውያን ሰልፍታት ከየዋጻጽኣኻን ከይስዕራኻን ብምስጋእ ኣብ ውሽጢ ሃገር ከይቆማን ብዕሊ ከይንቀሳቓሳን ምኽልካል፣
•  እትዋት ሃገርን ማዕድናዊ ሃብታን እንታይ ምዃኑን ኣብ ምንታይ ከም ዝወዓለን ብጭብጥታት ዝተሰነየ ጸብጻብ ከየቕረባካ፡ ንብረት ንህዝቢ ምስራቕን ሃብቲ ሃገር ኣብ ውልቃዊ ጥቕምኻ ብምውዓል ምጕሕጓሕ፣
• ንቊጠባ ሃገርን ማዕድናዊ ሃብታን ዓመታዊ እትዋታን ብምብዛርን ምብኻንን ከይትሕተተሉ ብዘይ ሃገራዊ ባጀትን ናይ ሓሚሽተ ዓመት ቍጠባዊ ውጥንን ምውድልዳል፣ ከምኡ’ውን
• ንጽህናኦም ተረጋጊጹ ብሕጊ ሓራ ወጺኦም ፍትሒ ከይረኽቡ፡ ንዝተቓወሙኻ ሃገራውያን ባእታታትን ደሞራሲያውያን ምሁራትን  ፖለቲካውያን መራሕትን ኣብ ፍርዲ ከይቕረብካ ምሕቃቕ።

ተጋዳላይ መልኣከ ተኽለ ብ25 መጋቢት 1982 ኣብ ራሳይ ተቐቲሉ። ኣብ ምዝታይን ምርድዳእን ዚተመስረተ ሓድነትን ድሕነትን ተሓኤ ንምርግጋጽ ተሓሊኑ፡ራሳይ፡ ብመቕተልትን ማእሰርትን ተደምዲሙ። ተሓኤ፡ ከም’ቲ ክሳብ ሽዑ ንፈልጣ ከኣ ኣብ ራሳይ ወግዓዊ ሞት ሞይታ ኣብኡ ተቐቢራ።  እቲ መልኣከ እንኪቕተል ገለ 150 ሜትሮ ካብ’ቲ ቦታ ቕትለት ርሒቐ  ኣብኡ ነቢረ። ክልኢታት ድሕሪ ተዅሲ ካብ’ታ ዝነበርኩዋ ኣጕዶ ወጺእ ነቲ ኣብ ማዕዶይ ዚኸውን ዚነበረ ተመልኪተ። ገለ ተጋደልቲ ላዕልን ታሕትን ኪብሉን ሓንቲ መኪናን ከም ዝረኣኹ እዝክር።  ናብ’ቲ  መልኣከ ዚተቐትሎ ከይደ ከኣ ኣብ ሓንቲ ኣጕዶ ጂንስ ዚለበሰ መልኣኸ ብዘይካ ሽዳኡን ቀሚሱን ኣብ ንእድኒ መሰል ወይ ዓራት በጥ ኢሉ ርእየ። ኣብየናይ ሸነኽ ኣካሉ ከም ዝተወግኣ ርእየ’ዶ ኣይረኣኹን ኣይዝክርን። ብድሕሪ’ዚ ኵሉ ነናብ ኣጕዶኡ ኪኣቱን ክሳብ ተወሳኺ መምርሒ ከኣ ኣብ ኣጕዶኡ ኪጸንሕን ክንገረና እዝክር። መልኣከ ከመይ ተቐቢሩ፡ መን ቀቢርዎ፡ መዓስ ተቐቢሩ ኣይዝከረንን ሕጂ። ነቲ መቓብር ክንበጽሕ ኬድና ክብሮም መሓሪ ስእሊ ናይ’ቲ መቓብር ኪወስድ ግን ይዝከረኒ። ማሕሙድ ሓሰብ ኣብ’ቲ ቦታ መቕተልቲ ከም ዝነበረን ንስዒድ ሳልሕ ከኣ ብኣካል ዚኣሰሮ ንሱ ምዃኑን ድማ ድሓር ኣብ ዕላል ሰሚዐ። ብዛዕባ’ታ መዓልቲ እቲኣ ዝዝከረኒ እዚ ጥራሕ እዩ።

ድሕሪ ነዊሕ ብዛዕባ’ዚ ፍጻሜ’ዚ ክጽሕፍ ሓሲበ ከኣ ብኣካል ናብ’ቲ ፍጻመ ዚቐረቡ ካብ ዝነበሩ፡ ክሳብ’ውን ብላኼማ ዚተወግኡ፡ ብዛዕባ ደቓይቕ‘ቲ ፍጻሜ ሓተትኩ።  ተኽለ መለኪን ንባዕሉ ኣብ’ቲ መስርሕ ዚተወግአ፡ ምስኡ ምስ ዚነበሩ ተዛሪቡ’ስ፡ ሽሕ’ኳ እቲ ኣገላልጻ ሕመረት’ቲ ፍጻሜ ሓደ እንተኾነ፡ ኣብ ደቂቓቱ ግን ካብ’ቲ ንሱ ዚረኣዮ  ዚፍለዩን ኣብ ሕድሕዶም ዚፈላለዩን  ገለጻ ፍጻሜ ከም ዚሰምዐ ሓቢሩኒ። እምበኣር እቲ ብ25 መጋቢት ኣብ ራሳይ ዚኾነ ሓደ ካብ’ቶም ኣገደስቲ ፍጻሜታት ኣብ ጀብሃ እዩ። እቲ ስዉእ እውን፡ መልኣከ ተኽለ፡ ኣባል’ቲ ዚለዓለ መሪሕነትን፡ ዘየካትዕ ጅግናን ውፉይን ገዲምን ተጋዳላይ ነበረ’ሞ ዝርዝራት እቲ ፍጻሜ ኣብ ሓንጎል’ቶም ብቐረባ ዝረኣእዩ  ተሓቲሙ ንወርትግ ኪነብር ይግብኦ ነበረ ቢለ እሓስብ። እንተኾነ ኣይኮነን። ንምዃኑ ስለ ምንታይ ንርስዕ ወይ ከኣ ብጌጋ ንዝክር?

ፈለማ፡ ሰባት፡ ንሓደ ፍጻሜ በብዓይናቶምን ብክርእይዎ ዝደለዪዎን ይርእዩ’ሞ ንዕኡ ድማ ከም ሓቂ ኣብ ኣእምርኦም ይሓትምዎ። ስለ’ዚ ድማ’ዩ ንሓደ ተዋስኦ ወይ መጽሓፍ በብመገድና ንትርጕሞምን ዝተፈላለዩ ስምዒታት ድማ ዘሕድሩልናን። ስለምንታይ ነዚ ንርኢ ነቲ ኣይንርእን? ስለምንታይ’ከ ንዘይነበረ ንርኢን ንዝክርን? ኣብ ክንዲ ተቐዳዲምና ኵስቶ ሓሳዊ እዩ፡ ኵስቶ ሓቀኛ እዩ ቢልና ኣብ ህዉኽ ቅድመፍርዲ ምእታው ነቲ መስርሕ ኣዘኻኽራ  ኣዕሚቝና ክንምርምሮ ይግብኣና።

ዝኽርናን መስርሕ ኣዘኻኽራናን ናይ ገዛእ ርእሶም ስነሞገት ይኽተሉ። ዝኽርታትና ድማ ግድን ዘተኣማምኑ ምንጪ ሓበሬታ እዮም ኢልና ክንምሕለሎም ኣይግብኣና ን። ዝኽሪ ሓበሬታታት ክንክዝንን ኣብ ዝደለናዮ እዋን ከኣ ከነቃልዖም፡ ማለት- ክንዝክሮም ናይ ምኽኣል ክእለት እዩ። ስነፍልጠት መትንታትና (neurology) ዚተፈላለዩ ዓይነታት ዝካሬታት ይትንትን።

ኣዋጃዊ ዝኽሪ (declarative memory) ብንጹር ዚዝከርን ብቃላት ከኣ ኪግለጽን መደምደታ ከኣ ኪስርሓሉን  ዝኽእል ዓይነት ዝኽሪ እዩ። እዚ ዝኽሪ ዚ ቃላውን ፍጻሜኣውን ዝኽሪ እዩ። ሽሕ’ኳ ነቲ ብንጹር እንዝክሮ ፍሉይ ፍጻሜ ከም ሳልሳይ ሰብ እንተተመኵርናዮ ጭቡጥ ወድዓዊ ሓቂ እዩ እውን ክንብል ኣይንኽእል ምስ በዓል ቤታዊ ኣረኣእያና ተኣሳሲሩ፡ ብኡኡ ተተርጕሙ ኣብ ዝካሬና ካልእ ስእሊ ኪፈጥር ስለዝኽእል።

ኣሜሪካዊ ስነኣእምሮኣዊ ዳንኤል ሻክተር፡ ሸውዓተ ሓጢኣታት ዝኽሪ ኣብ ዝብል መጽሓፉ፡ ንምርሳዕን፡ ጌጋ ምዝካርን፡ ክትርስዕ ዘይምኽኣልን ኢሉ ናብ ሰለስተ ዓበይቲ ክፍልታት ይኸፍሎም።

ቀዳማይ፣ ጊዝያውነት ዝካሬ – ኣብ ኣእምሮ ዚተኸዘዘ ኵሉ ኣብ ጊዜ ይሃስስ፡ ይቈራረጽ ክሳብ እውን ንመጠረስትኡ ፈጺሙ  ይድምሰስ።  ጊዜ ንዘየእርጎን ዘይቀትሎን ነገር የብሉን ኣንተላይ ንዝኽርታትና። ንነዊሕ ዝተኸዘኑ ዝኽሪታት ዝርዝራቶም ንኽትዝክሮም ኣጸጋሚ እዩ ኵላትና ንፈልጦ። ዝኽርታት ይሃሱ ጥራሕ ዘይኮነስ ምስ ዕድመ ክእለተ ዝካሬና እንዳተዳኸመ ከም ዝይኸይድ  ሓሙሳ ዚረገጸ ኵሉ ድሮ ተገንዚቡዎ ከም ዘሎ እፈልጥ።  ድሕሪ 30 ዓመታት ክሳብ ክንደይ ክንዝርክር ንኽእል? ኣእምሮና ብዘይ ምቍራጽ ሓበሬታት ስለዚእክብ ኣብ ጊዜ ኣብ ሰለዳ ዝካሬኡ ኣብ ዘቐምጦም ሓበሬታታት መራጺን ኣብ ዝርዝራቶም ከኣ ቈጣብን  እንዳኾነ ይኸይድ እሞ ንትሕዝቶ ዝካሬና ብዘይካ ንቑሕ ተሳትፎና ይቕይሮም። ኣረጎውቶት ከኣ ካብ ንኣሉታዊ ንኣዎንታዊ  ፍጻሜታት ዝያዳ ከም ዝዝክሩ ብመጽናዕቲ ተረጋገጊጹ ኣሎ። ምስ ኣሉታዊ ስምዒት ዝተኣሳሰሩ ዝካሬታት ከኣ ባህረት ነፍሰምክልኻልናን ስረትናን  ባዕሉ ይድምስሶም እዩ።

ካልኣይ፣ ዘረዋ ዝኽሪ፡ መንፈሳዊ ብኵራት – እዚ እቲ  ንሓበሬታት ብምልኣትን ቅንዑነትን ከም ዘይንኽዝን ዚገብረና ኣእምሮኣዊ ኵነት እዩ። መፍትሕ መኪና ኣበይ ከም ዘቐመጥናዮ ኣይንፈልጥን በብመዓልቱ ዘጓንፈና ዓይነት ምርሳዕ እዩ። እዚ፡ ብጊዝያውን(ጭንቀት፡ ጸቕጢ …) ዘላቕን (ሕማማት)ጠንቅታት ኣተኵሮና ተዘሪዉ ኣብ ሔዚን ኣብ’ቲ ብጭቡጥ እንገብሮን ከነተኵር ዘይምኽኣል እዩ።

ሳልሳይ፣ ምዕጋት ሓበሬታ – ንሓደ ፍጻሜ  ወይ ዝኾነ ባእታ ዝኽሪ፡ ኣብ ብቐሊሉ ክንረኽቦ ዘይንኽእል ቦታ ከም  ምኽዛን እዩ። እዚ እቲ ብዙሕ ሳዕ ኣብ ጫፍ መልሓሰይ ኣላ ከውጻ ጥራሕ ኣይከኣልኩን ንብለሉ ኵነት’ዩ። እቲ ውድዒ ዝኽሪ ሓደ ፍጻሜ እንተኾነ ድሮ ኣንጻሩ ኣቛም ስለዝሓዝና፣ ስም ሰብ እንተኾነ ከኣ ነቲ ሰብ ስለ  ዘይንፈትዎ፣ ዝኻሬና ነቲ ሓበሬታ ፍጹም ኪዓግቶን ወይ ከኣ ኣብ ብቐሊሉ ዘይንረኽቦ ኵርናዕ ሓንጎልና ክንድርብዮን ይኽእል።

ኣብ መስርሕ ምርሳዕ፡  ፈለማ፡ ግጉይ ምጥንቋር ሓበሬታን ምንጩን (wrong labelling) ይመጽእ። ኣብ ካልእ ኵነታት ዝረኣናዮ ሰብ እቲ ካልእ መዓልቲ ኣብ ካልእ ኵነታት ዝረኣናዮ ሰብ ኴይኑ ክስምዓና ይኽእል። ክሳብ እውን ኣብ ሕልምናን ፋንጣዝያናን ዝረኣኻዮ ከም  ክዉን ዝኽሪ ኣብ ኣእምሮና ኪኽዘን ይኽእል። እቲ ኣብ መስርሕ ምርሳዕ ቀንዲ ሃሳዪ ምርሳዕ ዘይኮነስ ንዓርሱ  ንዘይኮነ  ፍጻሜ ከም  ዝኾነ ምዝካር እዩ። እዚ ተረክቦ’ዚ ምስ ምውሳኽ ዕድመ እንዳገነነ ዚኸይድ እዩ። ካልኣይ ዓይነት ናይ’ዚ ምርሳዕ’ዚ፡ ማለት ዘይነበረ ምዝካር፡ ክሳብ ናብ ምሕጻብ ሓንጎል ዚበጽሕ ብወጻእተኛዊ ኣመተታት (outside suggestions) ዚስራሕ ፈጠራዊ ዝኽሪ እዩ። ምሩጻት ሕቶታት፡ ጽዑቕ ኣመተታት ጉጉይ ዝኽሪ ይፈጥሩ እዮም። ነዚ ሜላ’ዚ መርመርቲ ፖሊስ ንዘይገበነኛ ገበነኛ ኪገብሩ ይጥቀምሉ። ንዘይወዓሉዎ ገበን ውዒልናዮ ኢሎም ኣንጻር ነፍሳቶም ዚምክሩ ክሱሳት ውሑዳት ኣይኮኑን። እቲ ሳልሳይ ዓይነት ግጉይ ዝኽሪ ካብ ቅድመ ፍርዳዊ ምጥምዛዝ ሓበሬታ ይመጽእ። እዚ ካብ ሔዚኣዊ ሓበሬታ ተበጊስካ ንሕሉፍ ዝካሬ ምቕያርn ምስ ሔዚኣዊ ኵነታት ከም ዚሰማማዕ  ምግባሩን እዩ። ንድሕሪት ተመሊስካ ንታሪኽ ደጊምካ  ንዓኻ (ንኣነነትካን ካልኦት ጥቕምታትካን)  ከም ዝሰማማዕን ዘገልግልን ገቢርካ ዳግመ ምጽሓፋ እዩ። ነፍሲ ወከፍና፡ ነቲ ቀንዲ ተዋሳኢ ዝነበርናሉ ሕሉፍ ድራማ ንዝክሮ ኢና። ኣነነትና ግን ከም ሓደ ፍጹም ዲክታቶር ይለዓል እሞ፡ ኣብ ዝካሬና፡ ንነፍስና ከም’ቲ ኪትረኣዮ ንደልዮ ደጊምና ክንደርሳ ይቕስበና። ምርሳዕን ምዝካርን ምስ ውልቀ ጠባይና ብጸቢብ ዝተኣሳሰሩ እዮም። ብዛዕባ ነፍሳትና እንክንዝክር ከኣ ካብ ዝሁምን ጭቡጥን ሓበሬታ ብዛዕባትናና፡ ነቲ ባዕላትና ብዛዕባትና ዝጸወናዮን ዝሰናዕናዮን ኣነነትና ንዝክር። ኣነነታዊ ምጥምዛዝ ዝኽሪ፡ ግጉይ ዝኽሪ፡  ምስ ዕድሜኣዊ  ምዕባይ ነፍሲ ወከፍና እውን ዝተሓሓዝ እዩ። እቲ  ገፋፍ ዓሳ ሓንቲ መዓልቲ ዝገፈፎ ዓሳ በብዓመቱ እንዳገዘፈ ከም ዝኸይድ ኵላትና ንፈልጥ። ካብ’ቲ ወድዕታት ዝኽርታትና ዝተፈጸምሉ ማሕበራዊ ኣከባቢ ምርሓቕ እውን ንምጥምዛዝ ሓበሬታት ዘተባብዕ ይመስል። ዝብኢ ናብ ዘይፈልጥዎ ዓዲ ከይዱ ኣጎዛ ኣንጽፉለይ ምባሉ ኣብ ጻልጣ መሬት ከምዝቕመጥ ስለዝረስዖ ኣይመስለንን።

ምርሳዕ ሕማቕ’ዩ። ብጌጋ ምዝካር ካብኡ ይኸፍእ። እቲ ዚኸፍአ ግን ክትርስዕ ዘይምኽኣል እዩ። ዘይሕለል ዝካሬ (permanent memory) ይበሃል። ዝካሬታት ውግእን ቅትለትን፡ ኣብ ሓደ ዝወረደ ጭካኔን ስቅያትን (ማህረምቲ፡ ስእነት ድቃስ፡ ለይታዊ ምርመራታት፡ ምዅናን ሓበሬታ፡ ናይ ሓሶት ቅትለት … )፡ ኣብ ደቂ ኣንስትዮ ከኣ ስጋዊ ዓመጻ ካብ መንፈስ ዘይሕከኹ ዝካሬታት እዮም። ደጊሞም ደጋጊሞም ከኣ ብንቁሓትናን ኣብ ሕልምናን ከም ሓጸርቲ ዝኽርታት (flashbachs) ይመላለሱና።  ምኽንያትት ጽዑቕ ነፍሳዊ ፍርሕን ጽቕጠትን ድቃስ ኣልቦነት ከኣ እዮም።

ኣብ’ዚ እዋን’ዚ ሓያሎ ተጋደልቲ ህግሓኤ/ህግደፍን ነበር ዝካሬታቶም ክድርጉሕልናን ክእምቱልናን ጀሚሮም ኪተባባዕ ዚግብኦ ዓቢዪ ቁም ነገር እዩ። እንተኾነ ፍጻሜታት ብዝተፈላለዩ ዝርዝራትን መደምደምታታትን ይቐርቡሞ ኣንባቢ/ሰማዒ  መንኦም ሓቀኛ ይደናገር። ብጻይ ተስፋይ ተምኖ ድዩ ሓቂ ዝተዛረበ’ስ ኣምባሳዶር ኣድሓኖም? ኢሉ ይጭነጭ።

ናይ ክልቲኦም ዝካሬታት ኣብ ጊዜ ከም ገለ ሃሲሶም ክኾኑ ይኽእሉ። ካብ ፈለምኡ፡ ክልቲኣቶም፡ ብቦታ መጠመቲኦምን ጥቕሞምን(ብክጥምትዎ ዝመረጽዎ) ዝተተንኴየ ሓበረታ ከዚኖም ይነብሩ። እሞ’ዚ ሓበሬታ’ዚ  እቲ ሔዚ ብንጽህና ዝዝክርዎ ‘ሓቀኛ’ ሓበሬታ ክኸውን ይኽእል።

ክልቲኣቶም ነቶም ዘኻትዑ ዝርዝራት ፍጻሜታት ብልክዕ ዝዝክሩ እንተኾኑ’ኸ? ከም’ዚ እንተዄይኑ ሓዲኦም ንድሕሪት ተመሊሱ ንፍጻሜታት ኮነ ኢሉ ንዝሓለፉ ኣቛማቱን ሔዛዊ ጥቕሙን ብዘገልግሉ መልክዕ ጠምዚዙዎም ኣሎ ማለት ኪኸውን እዩ። መንኦም’ዩ ግን እቲ ሓቐኛ?

ካብ’ቲ ምሉእ ሰነሞገታዊ ኣቀራርባን መደምደምታን ጭብጥታት እቲ ሓቐኛ  ኪኸውን ዝኽእል ክንግምት ንኽእል። ኣጠቓቕማ ቋንቋ’ውን ብዛዕባ ቅኑዕነትን ሓሶትን ሓበሬታ ክእምተልና ይኽእል። እቲ ሓባሪ’ኸ በዓል ርጡብ ጠባይን ዝእመንን ድዩ? ቅድመ ፍርዲ’ኸ ኣሎዎ ድዩ? ኣብ ምጽጣሕ ሓበሬታታት ’ከኣ እንታይ ረብሓ ኣሎዎ? ዝብሉ ሕቶታት ምልዓል’ውን ንሓቕነትን ሓሶትን ሓበሬታ ከነጽሩልና ይኽእሉ። እቲ ዝበለጸን ዝተኣምነን መረጋገጺ ሓቅነት ጭብጥታት ግን ካልኦት ኣብ’ቲ ዚተባህለ ፍጻሜ  ዓይነ ምስክራዊ ገለጻ ምስዝህቡ ጥራሕ እዩ። ኣብ ህግሓኤ/ህግደፍ ሓቂ ዓሚቝ እያ ተቐቢራ።  ነፍሲ ወከፍ ኣባል ነበር ከኣ፡ ሓቅነት ብርሃን መዓልቲ ኪትርኢ ዓሚቝ ኪፍሕትር ንጽበ።

ሓቂ ትንገስ!

ዳንኤል ሰመረ ተስፋይ

29.07.2013

ጀርመን

ኣብ *ኣንገብ ፈርኔሎ ዝወዓለ          *ዕርዲ፡ መዝገብ

ኣብ ግጥም ቦሊቮል ዘይተሳዕረ

ድፋዓት ፊደል ፐ ዘየድፈረ

መንድዩ ኣታ እቲ ስውእ ሓየት ብዓል ፋረ!?

ፑሽኪንድዩ ኣታ ኔሩ እቲ ዘይሕለል ጅግና

ክውን ንኽገብር ህያው ናጽነትና

ህይወት ዝወፈየ ስለ ሓርነትና

ሰማእታት ወኪሉ ክብሪ መንነትና

ሓወልቱ ዚትከል ኣብዛ መዲናና፡

ከመይ እዩ’ዚ ነገር ሕውስውስ ኢሉና

ሹማሙንቲ ህግደፍ እስከ ግለጹልና?

ዶላርዶ ይዓቢ ካብቲ ክቡር ህይወት

ንሓወልቲ ፑሽኪን እዚ ኹሉ ክብረት

ኣብታ መዲናና ፍጹም ዝዓነወት

ንስውእ ረሲዕኩም ገንሸል ናይ ሓርነት

ንሓወልቲ ፑሽኪን ኣምሲልኩሞ ገነት!

መርዓትን መርዓውን ጋማኦም ክኣስሩ

ብቪድዮን ካሜራን ፍቕሪ እናደብተሩ

ኣብ ሓወልቲ ፑሽኪን ብሓበን ክዞሩ

ምስሊ ስውኣትና እንተ ዚኸውን ነይሩ

ታሪኽ መዘንተወ ባዕሉ ኣፍ ፈጢሩ!

ከም ሓያል ክረምቲ ቦምባ እናነጐደ

ኣብ ረመጽ ዘሊሉ ዘይበለ ነዲደ

እዚ ኹሉ ጅግና *ድርጐ ዝወረደ      *በጃ ዝሓለፈ

መስተንክር ታሪኹ እንከይ ተሰነደ

ምልኪ ነጊሱ’ምበር ህዝቢ ዘዋረደ

ዉሉዱ ዶ ሎሚ ዳግም ምተሰደ!?

እታ በጃ እግሩ’ኳ ሓርበኛዊት ሽዳ

ኣብ ጐደና ሰማእታት ኔራ ተሰኒዳ

ካብ ስፍራኣ ደኣ ሎሚ መን ወሰዳ?

ብመላኺ ዶኾን ከም ሰብ *ተቐፊዳ!?    *ተኣሲራ

እታ ዓባይ ዝኽሪ’ወ ናይቲ ስውእ ጅግና

ኣብታ መቓብሩ ሓመድ ዘይደበና

ኣብ ቅርዓት ንያላ ቆይማ ምስ ረኣና

ንዝኽሪ’ቲ ስውእ ሓወልቲ ብምዃና

ሰብ ሕድሪ ስውኣት ተስፋ ጌርና ኔርና!

ሕጂ ግን፥

ምስ ግሩፕ ጂ15 ኢድ ግዲ ኔሩዋ

እዚ ውልቀ መላኺ ፍጹም ፈንፊኑዋ

ብድሕሪ ምእሳሮም ዚንጎ ሸፊኑዋ

ንነዊሕ ዓመታት ፍጹም ምስ ኣዕነዋ

ኣብ መወዳእታኡስ መንቊሱ ኣጥፊኡዋ!

ስቓይና ንኺድምደም፡ ውድቀት ንጉጅለ ሕሰም!

ካብ ሓውኹም መሲናስ 30-07-2013

By Tesfa-Alem Tekle – Sudan Tribune

July 29, 2013 (ADDIS ABABA) – In fresh allegations made by Ethiopia on Monday, the East African nation said that efforts to maintain peace and stability in Somalia is taking longer due to Eritrea’s continued support of the Islamist militia group, Al-Shabab.

The Ethiopian government said despite ongoing efforts by regional governments and the African Union peace keeping force (AMISOM), Eritrea continues to undermine peace efforts in war-ravaged Somalia.

“Although relative peace and security is gained in Somalia, Eritrea didn’t reduce its support to Al-Shabab and remains to be a destabilising influence”, Ethiopia’s foreign affairs spokesperson, Dina Mufti, told Sudan Tribune.

“Eritrea continues to violate UN Security Council (UNSC) resolutions and the country absolutely remains to be a regional security threat”, he added.

The Ethiopian government said it has its own, as well as international evidence to support its latest allegations against the secretive Red Sea nation.

Mufti said there was a need for tightened sanctions to cripple Eritrea’s negative role across the volatile East African region.

Eritrean envoy to the African Union (AU) in Addis Ababa was on Monday unavailable for comment.

In 2009, the UNSC imposed sanctions against Eritrea for its role in financing, as well as providing arms and military training to the Al-Qaeda-linked group, Al-Shabab.

The sanctions also include an arms embargo, travel ban and assets freeze against the country’s senior political and military officials.

Asmara has repeatedly denied allegations of backing Al-Shabab, accusing the US and its regional ally Ethiopia of running “smear campaigns” aimed at tarnishing the country’s Image.

Eritrea has repeatedly demanded that sanctions be lifted, however, the UN monitoring group on Somalia and Eritrea – a panel which investigates violations of imposed sanctions, insists it is too early, arguing that Eritrea has shown little improvement.

Relations between Ethiopia and its former province remain tense after the two neighbours engaged in a 1998-2000 border war that killed an estimated 70,000 people.

TIMETABLE FOR PULL-OUT

Meanwhile, Mufti has dismissed unconfirmed reports that the Horn of Africa nation is planning to pull-out the thousands of troops it deployed in Somalia.

“There is no an immediate plan of withdrawing our troops from Somalia”, Mufti said

According to the Ethiopian official, troop pull-out depends on the pace of progress achieved in Somalia.

“Ethiopian forces will remain in Somalia until AU peacekeepers and particularly the Somali government forces build up military capability that would fully enable them to defend existing security threats in their soil,” he said.

He reiterated that Ethiopia will continue to extend all necessary support to the Somali government until such time durable peace and stability is achieved.

(ST)

Eritrea in view of the author, Fesseha Nair:

“The absence of the constitution and laws had made the State of Eritrea resembles a private property of a single individual , as the events of the past and the present had undeniably shown, this certain individual was not ,and will never be, a fan of the Project of National Unity. The ongoing violations of human rights, the situations of terror experienced by the citizens of Eritrea, where a fear of what will happen in near future had been one of the chief premonitions of the Eritrean citizens, a fear from the indefinite military recruitment of their children, a fear of a war that could flare at any moment, a fear  of the lands that are being seized, a fear of being arrested for no reason, a fear from a friend who might turn out to be a snitching spy and leads to arrest, a situation which gives no incentive for the individuals to be productive, a situation that hampers the sense of belonging to the nation.”

Nair: “The drafting of national history, well-researched according to the norms of proficient methodologies, would surely result in what is known as restorative justice process that embraces the virtues of exchanging of apology and forgiveness, which is very important towards the collective healing of the memories of the people. Accordingly, the Project for National Unity would be based on a common history. This requires a committee of experts as well as requires a consensus on the establishment in which the history could be based, and recognizing of its binding oblige, in addition to the procedures contained, Perhaps the model of the experience of South Africa in this regard would be worthy to illustrate lessons from, also our own Eritrean  heritage contains a lot of good models , that could be applicable to resolve the differences and overcome the bitterness, we have an inexhaustible examples that could enforce the Project for National Unity.”

Comment: To me, the extent of antagonistic differences between our people is a fabricated and exaggerated element that our political forces during the struggle and today after independence have been bitterly expressing and modulating for personal advantages. There is no sign whatsoever as to dangerous ethnicity or religious based frictions between people in our society are concerned besides the few occasions (if there ever were) caused by the intentionally designed divisive mechanisms of the regime and other politicians. National unity is simple to our masses but has become pain on the neck to our all inclusive politicians who benefit out of division. I do not think we need any external exemplification for our unity except a favorable opportunity to reapply the examples left behind by the founding fathers of our unity, although we can still learn from other societies’ experiences.

Nair: “Perhaps, the most significant challenge facing the Project of National Unity is the existence of the Eritrean dictatorial regime, and the longer the regime survived the bitter our challenges would be, as  the pillars of our National Unity would keep collapsing one by one as long as the dictatorial regime is in power, because the survival of this regime depends on exploiting secondary contradictions among our people at the expense of the Project of National Unity , the negative effects of the existence of the regime on the Project of National Unity are greater and by no means could be contained  in this paper, though, it would be helpful to tap on the issues as a an starting hints bellow.”

Comment: Take for granted that the Eritrean government is divisive and will do anything to disturb the Eritrea unity for power. It has certainly divided us very much so but most effectively politically. It could not crack our solid unity at mass level of the subject matter. The seemingly ethnicity or religion based frictions in our society are amplified means of survival to the greedy and insensitive self claiming leaders of the anti unity opposition forces everywhere.

The problem is with the anti unity opposition forces who want to dominate political power in future Eritrea without democratic process. I differ from the author slightly while agreeing for the most part of it in that the divisive opposition forces and youth leaders are the most significant cumulative challenge the national unity concept is facing today because they are in the resistance in broader sense of interpretation while practically are anti the resistance for freedom and democracy in our country. They are selfish enough to be easily manipulated by external forces for some change.

In relevance to this, someone commented the following in response to my last article:

Ghenet : “Unity is power and PFDJ knows it and is enjoying the opposition’s lack of it. Our only weapon to win over PFDJ and DIA is our unity and if we do not have it we could be wasting our time crying foul. The cronies from Asmara will keep lying in meetings and on international forums because they are afraid of the truth. They keep painting and interpreting evidence of their crimes to sway public and international opinions to their favor. But the evidence is overwhelming now.
Therefore, our demonstration should focus on calling for unity of the oppositions so that we can ease the unheard of pain our people are heaving before it is too late. We all have to consider and note the rising pace of how Eritrea and Eritrean nationalism is disappearing. We should also understand that history will hold all of us responsible for failing our people. All of us- those who have the opportunity to make a difference; those of us who have been given a chance to taste peace and democracy; those of us who have been elected and trusted to bring about the downfall of brutality, slavery, and poverty in Eritrea.
This summer should be a summer of creating unity while accepting our differences; it should be a summer we all march together to get our country back!!!”

Comment: The solution is right in our face but we keep on shying away from it as if there is another alternative to the challenge on the ground. The opposition groups as divided as they are today cannot fill the void in Eritrea after the fall of this government without fighting each other for power. Different forces looking for leadership to fill the void with one of them (the fittest) to survive as a winner in the end is the only alternative we have should we fail to temporarily unite them now.

Nair: “The Regime had practiced the policies of discrimination since the early years against the education institutions of Eritrean Muslims including schools and institutes and arrested teachers and Sheikhs whom were made to disappear with unknown whereabouts and without a trial. The regime had initiated prosecution of religious believers of some groups with respect to their religion based attitude towards the National Service. “

Comment: Almost all religious denominations (Moslems, Coptic Christians, Pentecostals, Jehovah Witnesses, etc.) in Eritrea have been abused by this government. Leaders were arrested and some are still under arrest. In the end, all Eritreans have been indiscriminately denied Higher Education and enslaved in our country. This problem is common to all of them and it is not fair for one sect to claim discriminated against more than the others. No sect of our population is responsible for what happened to the others because they were all victims of the same injustice. Only the government is responsible here, therefore, our people have nothing to fight each other for but rather to get rid of the common problem united.

Nair: “Although the regime had been bragging about equality the Eritrean languages, but in reality those languages are none existence in everyday life and the media, worse, Eritrean languages and cultures have been confined to Expo festival shows or songs that are being aired in the state owned media, to add insult to injury, the songs, dances and the folklore of the Eritrean ethnic groups are being performed by trained professionals who are alien to the respective languages or cultures.”

Comment: The author should come up with a solution for this. I don’t think it is possible to live without a national language as a society and I cannot visualize the practicality of making all our languages the national languages of our country. I believe our people can develop their respective languages and cultures through the power of constitutional rights and equal opportunity for education and I hope this equality will protect us all individually from abusing each other in favor of mutual respect. What else can we do in this regard?

Nair: “The issue of land, settlements and demographic engineering that has been taking place under the regime ruling over Eritrea is one of the critical threats to the Project of National Unity, it should be well-understood that the issue of land is a matter-of-life  -and-death for the components of the Eritrean Nation, land ownership is an authenticity existed prior to the State  of Eritrea itself,  it is a serious problem that will have great consequences on the future of the Nation, unless it is settled through a realistic methods of fairness wisdom.”

Comment: I do not think so. We can correct this without too much complication in peaceful Eritrea. A fair democratic government can do many things to pacify said situations if ever they may exist. We have enough land to accommodate any Eritrean should something like what the author contemplated exists. The author said “land ownership is an authenticity existed prior to the State of Eritrea itself, it is a serious problem that will have great consequences on the future of the Nation, unless it is settled through realistic methods of fairness wisdom.” That is all we need to tackle this happenstance and said realistic methodscan only be democracy and justice.

According to the author; “the reasons for the emergence of organizations based on religious or ethnic claims are created due to two major reasons: -

A / The injustices perpetrated by the Eritrean Regime are enough reasons to make resistance under any slogan really legitimate and justified, particularly, since the grievances that the Eritrean regime has been committing are manifested on the basis of religion and Ethnicity, targeting specific sectors, it is natural for those sectors to resist and mobilize their own constituencies that had on the receiving end of systematic injustices, in such cases, it is well known that the mobilization under a specific  banner bears an emotional support  and gets  the response of the largest public.”

Comment: Everyone has been a target in Eritrea one way or another and directly. The ethnicity and religious cards the government has been using to divide us may have periodically shifted phases and faces according to specific targets but the net outcome affects all Eritreans equally. Few Christians could have been used against our Moslem communities to find justification for attacking certain Christian individuals but the reverse scenario has also been applied to attack certain Moslem individuals. While this method of division for selective punishment of individuals in the name of justice has been applied in all Eritrean ethnic and religious groups, the net result boils down to the fact that the regime indiscriminately attacks all groups of the society. Therefore, I do not think we should allow isolated grievances to disturb out search for unity because all of us have them in a sense. We should rather use them to unite us against the common enemy that hurts all of us equally.

Nair: “The Eritrean regime has been committing are manifested on the basis of religion and Ethnicity, targeting specific sectors; it is natural for those sectors to resist and mobilize their own constituencies” says the author but this does not justify Eritreans to politically organize in terms of ethnicity and religion. First because Eritreans from every sect of the society have been equally displaced, denied justice, killed, imprisoned and mistreated by the government Second, the higher stratum of the regime is composed of Eritreans from various ethnic groups and the two dominant religions; therefore equally criminals.

“B / The organizations that aloft the “National” slogans fail to address the concerns upon which the ethnic or religious organizations were established, on the other hand, the ‘’National” organizations are unable to pacify the fears and anxieties ( in the part of the Ethnic and Religious groups) of repeating the experiment of the dictatorial regime with regard to fundamental rights relating to land, religion, culture that legitimate beyond the ballot boxes and needs to be confirmed in the constitution, so that the rights of minorities would not fall prey to a compromising rivals depending the moods of the voters.”

Comment: How do you pacify the anger and the fears of said ethnic or religious organizations when realistically speaking all of us are equally hurting? Who should pacify and be pacified and on what grounds should a pacifier pacify another? Should Moslems pacify Christians for Ali Abdu’s and Usman’s crimes, while Christians pacify Moslems for Yemane monkey’s and Yemane Charlie’s crimes? The organizational leaders could have been ineffective in making a difference but I do not think they have anyone to pacify as a matter of responsibility. An excuse to disturb our unity through the act of a “VICTIM” is not going to help a lot in the resistance since every ethnic group can claim it.

Nair: “Most of these organizations are members of the Eritrean Democratic Alliance EDA, and are signatories to its charter, even the organizations which are outside the EDA have recognized and approved the EDA’s charter, which says the following on paragraphs 1, 2 and 3

1- To maintain the national sovereignty and preserve the unity of the people and the land of Eritrea within its internationally recognized geographical borders.

2- Preservation and improvement of the national unity which was consecrated by decades long heroic struggle of the Eritrean people.

3- Realization of the principle of justice and equality between the components of the Eritrean community, Proceeding from the principles of democracy and peace, human rights and the equitable distribution of power and wealth.”

Comment: I do believe the three factors above if genuinely reduced to practice will solve our common problem and improve the content of our mistrust within. Applying this commitment should be the pacifier of differences rather than one victimized group pacifying another for crimes inflicted upon by our liberation fronts and this government.

Nair: “The Charter of the Eritrean Democratic Alliance EDA – although it characterizes a Minimum Program for all the components of the EDA – it is to be deemed an important safeguard of the Project of National Unity, particularly, if it is enhanced, through a serious of frank dialogues about the issues of divergences, and upgraded from an ink-on-sheets, to a Programme of Action for EDA as one entity as well as among the political organizations of EDA.”

Comment: I agree and in fact believe that rallying behind EDA is the best and the only choice now for us to do. We should strengthen the EDA and encourage the remaining forces to join this alliance and make the resistance meaningful in view of democracy and international solidarity . Intellectuals and youth organization should make up their mind and support the EDA as the only and best way to achieve democracy in Eritrea. Our demonstrations should then focus on this to make a tangible difference in our society.

Nair: ”Another point is the option of adoption military action against the ruling regime, the Charter of the Eritrean Democratic Alliance provides in article (2) paragraph (5) the follows: The Democratic Alliance follows all available means to topple the dictatorial regime , even through the legitimacy of all available means, according to the above article, but fears remains about the negative effects of the military wings of the organizations on the project of national unity, what is required in this stage is the development of coordination and unity between the military wings of political organizations and the creation of joint command and single military doctrine ..”

Comment: Well said: I believe every military wing of individual organizations should converge to a common opposition army under the EDA’s command. The central command of EDA can then decide what to do with it.

Nair: “B / in the case of the fall of the regime, the military wing must be developed to be part of the Eritrean National Army,  where its task turns automatically to maintaining the  National Unity in its broader sense, and to preserve the constitution with no meddling in the political and democratic choices to the people, once the mission of  regime change is accomplished, the relations between the political organizations and the military forces must be dissolved , the political organizations should have their programs that would be subject to democratic competition and not through military force.”

Comment: I think this is a good idea. The eventual conversion of the opposition military wing to a regular Eritrean army with no right to interfere in the political life of the nation is mandatory in future Eritrea. The political parties under the EDA can then diverge out of it for political power grab through democratic election manifesting the end of the EDA (transitional government) and its temporary constitution in favor of an internationally recognized government that works under the permanent constitution of Eritrea.

Conclusion:

Thank you brother Nair for the detailed presentation of the Eritrean situation from your perspective. I wish you had presented the thesis part by part because it contains too much information that could obscure your main points in the effort. I will try to share my opinions on the rest of the thesis in my next visit at ASSENNA and God bless you. Apparently. We should always remember that none of the opposition forces are individually mandated to represent what they claim representing: all are self-nominated and their legitimacy can only be granted upon joining the common Alliance called EDA.

I always prefer to be neutral not blaming anyone for anything that may
happen in front of me. I like to be like that at least to avoid any
dispute with other people. That is my character. Still I would not
like to blame anyone for what is happening to Eritreans in South
Sudan, as my motive is not politics but rather social affair, even
thought the issue is more related to the former one.

Frequent murder, looting, unsecured life, partiality, kidnapping,
unsecured investment, inflation and so on is what our community in
this new part of the world is facing nowadays. Our people are
insisting to face all this challenges despite all the day to day
worsening situations, as other options for leading a better life
either in the home town or somewhere else has almost became a night
dream.

I don’t think SS will be welcoming us anymore. I always feel that one
day the game will be over and those of us who are lucky to survive
will carry nothing other than their clothes to leave.  We need to
think a lot before expanding our businesses further. SS could only be
a stepping stone but not the ground. In other words it could be the
means but not the end. Still as far as my imagination is concerned
there is no one to blame for all the massacred that are taking and
will continue to take in this so called shining star. There is nothing
that could shine as long as there is no proper management of
recourses.

We cannot secure the wellbeing of our families in terms of finance
here, nor can we at the neighboring countries, like Uganda and Kenya,
believing on our unsecured incomes form SS investments. We always
pride someone when we see his business expanding. We feel proud when
driving our Prado vehicles or when building a hotel.  I call it an
endless rotating growing financial cycle with no target or end. But
you might ask me what would be the solution.  I have no answer for the
question myself. But I would suggest that each of us seeks his own
solution for this question.  If not we would find no one to blame
rather than ourselves.

By Juba boy
Juba boy is a businessman who has being residing in South Sudan since 2008.

ዓገብ ንበሎም ንመራሕቲ ባይቶ

ዓገብውን ንበሎም ንመራሕቲ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት

ሎሚ ናይ ሃገራዊ ባይቶ ዜና ምስ ሰማዕኩ እዘን ዝኽተላ ሓንቲ ምስላን ሓንቲ ብሂልን ኣቦታትና ትዝ ኢለናኒ፡

*ደርሆስ ብኣምዑት ደቃ ትጻወት፡፡

*ኣሕዋት እንታይከ ኣምጽኦ እዚ ኩሉ ዕሽነትን ጭካነን።

ኩሉ ግዜ ብዛዕባ ናይ ኣቶ ኢሳያስ ተግባራት ክሓስብ ከሎኹ፤ እሞ ምስቲ እቲ ህዝቢ ንኽንደይ ዓመታት ዘርኣዮ ገድልን ሓቦን መስዋእትን፤ ከምኡውን ኣብቲ መጀመርያ ነጻነት ዘርኣዮ ኣቀባብላን ፍቕርን ተስፋን ምስቲ ንሱ ደሓር ክሳብ ሕጂ ዝፈድዮ ዘሎ ማህሰይትን መቕዘፍትን ከመዛዝኖ ከሎኹ ግርም ይብለኒ እሞ ምርዳእ ምስ ሸገረኒ “እንታይ ኣምጽኦ እዚ ኩሉ ዕሽነትን ጭካነን፤ ከመይሉኸ ኣብ ክንዲ ክብረትሲ ሕስረት መረጸ”  እንዳበልኩ መልሲ ከይረኸብኩሉ ናብ ምትካዘይ እቕጽል።

ሀ) እዚ ሓዘንዚ ከይኣክል፡  ሕጂውን እዞም ኣብ ሓደ ነገር ዶኾን የብጽሑና ይኾኑ ኢልና ትጽቢት ኣንቢርናሎም ዝነበርና ናይ ሃገራዊ ባይቶ መራሕትን ወነንትን እቲ ግብሮም ክርኢ ከሎኹ የስደምመኒ’ሞ፤ እዚኣቶምከ እንታይ ትብሎም፡ “ኣብዚኣቶምከ ከመይሉ እዚ ኩሉ ዕሽነትን ስስዔን ጭካነን ኣቶ” የብለኒ።

“ኣነን ሓጺሩኒ እብል ንሱን ተደቢሩ ይስዕስዕ” ከም ዝበሃል፤ ንሕናን እዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመት እንታይ ዝጭበጥ ኣድማዒ ነገር ይገብሩልና ይኾኑ እንዳበልና ከም ዘይተጸበና ንሳቶም ከኣ ኣብ ዝተኣከብሉ ግዜን ቦታን ኣብ ቆይቍን ኣብ ምስሕሓብን ጥራይ ግዜኦም ከጥፍኡ ከሎዉ የስደምመካ። እቶም ኣብዚ ባይቶ’ዚ ተስፋ ኣሕዲርና ዝነበርና የዋሃት ኣብ ሰለስቲኡ ኣኼባኦም እንታይን ክንደይን ከም ዘሳለጡ ንግምግሞ ኢና።  ሕጂ ከኣ ዝገደደ መስደመም ኣብ መወዳእታ ሰዓት (11^th hour) ንጉባኤ ብእንቃራረበሉ ግዜ ንኣቦ መንበር ምድስካል ወይ ምብራር እንታይ ኣድለየ። ርግጽ እዩ ነቲ ጉባኤ ዘድሊ ኩሉ ተቐሪቡ እዩ ይበሃል። ኣብ ቀረባ ስለ ዘየለና እቲ ዝርዝር ኣይንፈልጦን ንኸውን፤ ግንከ ዝርዝር ብዘየገድስ፡ ሓቂ ብሓቂ ንህዝቢ ኤርትራ ዝተሓልየ እንተኾይኑ (እቲ ንባይቶ ዝኽተል ህዝቢ) ኣብዚ ሰዓት እዚ ከምዚ ዝመሰለ ቅልውላው ከተእትውሉ ኣድላዪዶ ኔሩ? በዚ ግዜ’ዚ እቲ ካብ ኩሉ ህዝብና ዝጸልኦ ምፍልላይ ከም ዝኾነ ከመይ ኢሉ እዩ ነቶም መራሕቲ ዘይርድኦም ዘሎ? ብኣንጻሩ እቲ ህዝብና ሓሪሙዎ ዘሎ ማለት እቲ ሃንቀው ዝብሎ ምትዕራቕ፡ ምምይያጥ፡ ይቕረ ምባል፡ ምትእኽኻብ ከም ዝኾነ ከመይ ኢሉ ይጠፍኣኩም? እንተፈሊጥኩሞኸ ከመይ ኢልኩም ምእንቲ ህዝቢ ኢልኩም ብትዕግስን፤ ብተሳዋርነትን ብልዝብን  ክትፈትሕዎ ወይ ክትኣልዩዎ ዘይከኣልኩም? እቲ ዝስጎግ በዓል ስልጣንሲ ኽሳብ ክንደይ ሓደገኛ ወይ  ኣዕናዊ ጊደ ስለ ዝተፃወተ እዩ ኽሕለፍ ወይ ክጸንሕ ዘይተኻእለ? ካን ኮይኑና ድዩ ኩሉ ፍልልያትናን ዘይምስምማዓትናን ብጎነጽ ብረጽሚ ብጽልኢ ክንፈትሖ ከም ባህሊ ክንወስዶ? ኣይግድን።

ህዝቢ፡ ካባይ ጀሚርኩም ምስቶም ካልኦት ኣብ ወጻኢ ባይቶ ዘሎዉ ክትቃራረቡ’ሞ ኣብ ሓደ ባይቶ ክትእከቡ እዩ ዝነበረ እቲ ሃረርትኡን ትጽቢቱን። ንምዃኑ እዚ ዕማምዚስ ተፈተነዶ ወይስ ጌና ኣብ ውጥን እዩ ተሰሪዑ ዘሎ? ከም ርኡይ ግን እቲ ኣዚዩ ዝዓዘዘኩምሲ ካልእ ጓል ነገር እዩ ዝመስል ዘሎ፤ ንምንታይ ካብቶም ዝኣከብኩሞም ባእታታትን ማሕበራትንሲ እቶም ዝገለፍኩሞምን ዘደስከልኩሞምን ብነብሶም ዝገደፉዎን እዮም ዝበዝሑ ዝመስሉ።

እቲ ዘገርም ኣብዚ ዘሎኹሞ ኮንኩም ነታ ንእሽቶይ ባይቶ (ንምንሻው ዘይኮነስ ናይ ሓቂ ንእሽቶይ እያ) ብፍቕርን ብምክብባርን ብንጥፈትን ክትኣልዩዋ ዘይከኣልኩምሲ፤ ጽባሕ ኣምላኽ ኢሉዎ ሃገር ኣብ ኢድኩም እንተወዲቓ ደኣ እንታይ ክትገብሩ ኢኹም። ንዝግድሶ ኣዝዩ ዘተሓሳስብ ድቃስውን ዝኸልእ እዩ።

ሓንቲ ናይ ሞንጎኛታት (international Crisis Group) ኩነታት ሃገርና ናይ ትዕዝብቲ ሪፖርት ከም ዘንበብኩማ ኣይጠራጠርን እየ። ካብኣ ምጥቃሰይ ደስ ኣይብለኩምን ይኸውን ግን ከይፈተኹ ካብታ ረፖርት ቁንጥር ኣቢለ ክጠቕስ እሞ እንደገና ምእንቲ ከተንብብዋ ከዛኻክረኩም ሕልናይ የገድደኒ፡

“Over the long years of exile the opposition has failed to build a coherent front and form a plan for a viable political, social and economic transition. . . . . . . . . . . . .  . . . . They also do not appear to be considering – or to fully comprehend – the extent to which the economy has deteriorated and the social fabric been dismantled…….. They are especially distant from the younger people who have spent their best years between military service in trenches and forced labour in national service.127 How to reintegrate entire generations condemned to lives in the military or exile needs urgent assessment and answers.”

ንምዃኑ እቶም ደገፍትኹም መንግስታት ይኹኑ ትካላትከ እንታይ ይብሉኹም? ወይ ኣፍ ኣውጺኦም እንተዘይበሉኹምሲ እንታይ ይብሉና ይኾኑዶ ኣይትብሉን? እምበርዶኸ ካብ ባህልኹም ዝወረስኩሞ ስክፍታ ቁሩብዶ ኣይተረፈኩምን እዩ? ተስፋ እገብር እዚ 20/30 መዓልታት ኣብ ናይ ቃላት (semantics) ትርጉም ይኹን ዱንከ ክትብሉ ንዝጠፍኤ ወጻኢ ገንዘብ ኮነ ካልእ ሃብቲ ካብ ጁባኹም እምበር ካብ ጁባ ካልእ ከይከውን ተስፋ እገብር። እንተዘይኮነ ግን ተዓዊቱልኩም ረጕድ እዩ ቆርበትኩም ማለት እዩ።

ለ) ሎሚ መዓልቲ ንዓይ ብኽልተ ወገን እያ ኣሕዚናትኒ። በቲ ሓደ እዚ ኣብ ላዕሊ ዝጠቕስኩዎ ናይ ዶክ. ዮሱፍ ብርሃኑ በዚ ተኣፋፊ ግዜ ብሃንደበት ካብ ኣቦ መንበርነቱ ምውራድ ክኸውን ከሎ፡ በቲ ሓደ ወገን ከኣ ናይ ኣብ መንጎ ኣባልት ናይ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ዝርኤ ዘሎ ዘይምስምማዕ እዩ። ምናልባት እቲ ክልቲኡ ፍጻሜታት ዝተዛመደ ክከውን ይኽእል እዩ።  እዚ ብዘይግድስ ግን፡ ኣነ ብወገነይ ኣብዛ ግንባርዚኣ ብዙሕ ተስፋ እዩ ዘሎኒ። ንዓይ ከም ዝመስለኒ እዛ ግንባርዚኣ ብብዙሕ ወገናታ ነቲ ናይ ኤርትራ ሕብረተሰብ እያ እትመስል በሃላይ እየ። ካልኦት ውድባትውን ከምኣ ክኾና ይኽእላ እየን።   ልክዕ እዩ ኣብ ውሽጢ ውድብ ብዙሕ ምፍሕፋሕ ክነብር ይኽእል እዩ። ነገር ግን ምፍሕፋሕ ባህሪ ናይ ደቂ ሰብ ባህሪ ናይ ሓቢርካ ምስራሕ ስለ ዝኾነ ንቡር እዩ ክበሃል ይከኣልዩ። ከምዚ ክኸውን ከሎ ግን ከኣ ከይሳዕረር ከሎ ክፈትሕዎ ዝኽእሉ ብዙሓት ብሱላትን ምኩራትን ለባማትን፡ ኣባላትን መራሕትን ኣብ ውሽጢ እታ ውድብ ስለ ዝረኣኹ ዘሸግር ኣይመሰለንን ኔሩ። ሕጅውን እንተኾነ ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝጠቕስኩዎ ምንቛትን ምፍልላይን ይኣኽለና፡ ንከኣኣል፡ ይቕረ ንበሃሃል፡ በዚ ምትፍናን እዚ ግንባር ድሕነት ክዝሕትል የብሉን’ሞ እቶም ለባማት ሃየ ከይትድቅሱ ንውድብኩም ኣብ ቀደማ ክትመልስዋ ጸዓሩ። ከምቲ ወትሩ በዚ ኩነታት እዚ ዝሕጎስ ኤርትራዊ ኣይጠፍእን እዩ። “እምባ መዓር ክፈርስ ከሎ ዓሻን ይልሕስ ለባምን ይጉሂ” ዝበሃል ከምዚ ናይ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ዝመሰለ ዘጸቢ ኣዳራሽ ክትንከፍ ከሎ እዩ። ሃየ ኣሕዋት ኣይትዓሽዉ።

ሓ) ኣብ መደምደምታ፡ንኽልቴኩም ንመራሕቲ ባይቶን ንመራሕቲ ግንባር ሃገራዊ ድሕነትን ክብሎ ዝደሊ፡

እቲ ናይ ባይቶ ኮነ ናይ ውድባት ሕማም ናብ መንእሰያትና ምልሓሙ ዘሕዝን ምኻኑ እዩ። ኣይትሓዙለይ ደኣምበር ሕማምኩም ተላጋባይ ዓይነት ሕማም እዩ። ከምኡ ምዃኑ’ውን ትፈልጥዎ ኢኹም። ንኽትፍውስዎ ሕክምና ኮነ መድሃኒት ዘይምድላይኩም ግን ምስ ሕሰምን ምስ ጭካነን እዩ ዝቑጸር።   ከምኡ እንተዘይከውን ሃገርናን መንእሰያትናን ካብ ሱሩ ተበንቍሩ ፋሕፋሕ ብትንትን ክብል ከሎ ኣብ ክንዲ ሃናጺን ሓቢርካ ንምሕካሙ ንምድሓኑ ምስራሕን ኣብ ተንኮልን ኣብ ምሕንኳልን ኣይመድሃብኩምን። ኣብ ክንዲ ናይ ሃገር ኣብ ናይ ነብስኹም ምውድዳርን ምቾት ኣብ ምድላይን ኣይመቐደምኩምን። ደርሆስ ብኣምዑት ደቃ ትጻወት ከም ዝበሃል፡ ብደቅኹም በሕዋትኩም ትላገጹ ኣሎኹም፤ ግደፉ ኣቶ ኢሳያስ ደኣ ካብዚ ሓሊፉ እንታይ ጌሩ ከይትበሃሉ። ታሪክ ተዓዛቢ እዩ ከምኡውን ኣይታለልን እዩሞ ከይፈርደኩም።

ምስ ጽቡቕ ምንዮት ንዓኩምን ንህዝብናን

ብርሃነ ገ/ንጉስ

7/31/2013

16 ሓምለ 1950 ፍጻመ ግጥም ኩዕሶ እግሪ ዋንጫ ዓለም ነበረ።ኡራጋይን ብራዚልን ዋንጫ ንምጭባጥ ንዘካይድኦ ግጥም ዝዕዘቡ ኣሽሓት ብራዚላውያን ኣብ ስታድየም ከተማ ሪዮዲጃንየሮ ተረኽቡ።ብራዚል ኣቐዲማ ብዘዋህለለቶ ነጥቢ ዋንጫ ንምዕታር ማዕረ ምፍልላይ ጥራይ ኣኻሊ ነበረ ማለት ክልተ ዕድል ነበራ።ኡራጋይ ግን ዘውዲ ክትደፍእ ክትስዕር ነበራ።ኣብ ካልኣይ እብረ ጸወታ ብራዚላዊ ኣጥቃዓይ ክንፊ ፍሪያቻ ቀዳመይቲ ሸቶ ብዘመዝገበ ብራዚላውያን ፈንጠዝያ ጀመሩ።እንተኾነ ንሳምባ ዳንኪራ ብራዚላውያን ናብ በረድ ዝቐየረት  ሸቶ ብኣልበርቶ ሻፍያኖ ናይ ኡራጋይ ኣብ ሰኪዐት ብራዚል ተወሃሃደት።

ኡራጋይ ደፍአት፡ሓላው ልዳት ብራዚል ባርቦሳ ካብ መስመር ወጽአ፡ጊግያ ናይ ኡራጋይ መሬት ኣልሒጉ ዝቐልዓ ካልኣይቲ ሸቶ ተመዝገበት።ብራዚል ብዓቢ ሃንቀውታ ትሑዝ ዝገበረቶ ዋንጫ ዓለም ርእያ ሰኣነቶ።

ብድሕሪኡ ኣብ ዝሰዓበ 63 ዓመት ብራዚል ብኩዕሶ እግሪ ዓብላሊትን ደርማስን ኮይና ሓሙሽተ ጊዜ ዋንጫ ዓለም ጨቢጣ።እንተኾነ እቲ ምስ ኡራጋይ ዘጋጠማ ስዕረት ካብ ሓላው ልዳት ባርቦሳን ደቂ ጋንታኡን ንዓሰርተታት ዓመታት ኣይሃሰሰን።ብራዚላውያን ኩናት ኣይፈልጡን ኢዮም ኩዕሶ እግሪ ግን ምስ ደሞም ዝተጸንበረ መለለይኦም ኢዩ።ስለዚ ድማ ኣብ ኩዕሶ እግሪ ስዕረት መመኽነይታ የብሉን።ዓወት እምበር ናይ ጅግና ስዕረት ትርጉም የብሉን።እቲ ውሩይ ሓላው ልዳት ብራዚል፡በታ ናይ መወዳእታ ዘጋጠመት ሸቶ ተሰካም ዕዳ ኮነ።ብድሕሪኡ ዝሰዓበ ዓመታት ኣይተመርጸን።ድንቂ ሓላው ልደት ነበረ፡ግን ከ በታ ናይ መዛዘሚት ስሕተት ይዝከር።እታ ንስዕረት ብራዚል ጠንቂ ዝኾነት ሸቶ ባርቦሳ  ብ2000ዓ.ም ካብዛ ዓለም ብሞት ክሳብ ዝፍለ ኣሰሩ ሰዓበት።

እንተኾነ እቲ ዘሕዝን እዋናት ናይ ሂወቱ ይብል ንሱ ኣብ መወዳእታ ወይ ኣብቲ ዝዓረፈሉ እዋናት ኣይነበረን።

20 ዓመት ድሕሪ እቲ ግጥም፡ባርቦሳ ኣብ ከተማ እናተዛወረ ሓንቲ ሰበይቲ ናብኡ ብምምልካት ነቲ ኣብ ጎድና ዝነበራ መንእሰይ እዚ ወደይ ርኣዮ እዚ ኢዩ ንመላእ ብራዚል ዘብከየ በለቶ።

ክልተ ቅነ ቅድሚ ምማቱ ኣብ 79ዓመት ልደቱ ባርቦሳ ከምዚ በለ።ብሕጊ ብራዚል እቲ ዝኸበደ መቕጻዕቲ 30ዓመት ማእሰርቲ ኢዩ።ኣነ ግን 50 ዓመት ተኣሲረ።

ናይቲ ዘመን ውሩይ ሓላው ልዳት ክከላኸል ክብል ብዝፈጸሞ ጉድለት ምሉእ ሂወቱ ብስቓይ ኣሕሊፍዎ።ባርቦሳ ስም ሃገሩ ኣብ መዝገብ ክብረ ወሰን ንምስፋር  ክቱር ባህጊን ንያትን ከምዝነበሮን ብሕልናኡ ዝግዛእ ምንባሩን ካብ ቃላቱ ምርዳእ ይከኣል።

ንባርቦሶ ምስዚ ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ጉጅለ ኣዛሚድካ ምርኣዩ ዝከኣል ይመስለኒ።እቲ ምንታይሲ ባርቦሳ ኣብ ኩዕሶ እግሪ ንሃገር ኣንቢዑ ተባሂሉ 50 ዓመት ተኣሲረ ክብል ከሎ ብሕልናኡ ዩ ተኣሲሩ ምበር ኣብ ፍርዲ ዘቕረቦ ኣይነበረን።ጉጅለ ህግደፍ ግን ንኤርትራ ኣብ ኩሉ ኣስዒርዋ ከብቅዕ ብዘይሕንከት ተዓዊተ ብምባል ህዝቢ ከደናግር ይፍትን።

ኣብቲ ኣብ 1998 ዝወለዖ ኩናት ባዕሉ እውን ኢሳያስ ትርጉም ዘይብሉ ዝበሎ ሂወት ልዕሊ 20ሽሕ መንእሰይ በሊዑ፡ኣሽሓት ሰባት ካብ መነባብሮኡ ተመዛቢሉ፡ኣብ ምዕባለ ክውዕል ዝነበሮ ማልን ንብረትን ናብ ሓሞኽሽቲ ቀይሩ፡ባድመ ናይ ኤርትራ ኮይና ብምባል ዳንኬራ ገበረ።

መንእሰይ፡ሽማግለ፡ቆልዓ ሰበይቲ ዝበልዖን ዝሰትዮን ጨኒቕዎ ምስ ሞት እናገጠመ ይስደድ ኣሎ።ኣብ መንገዲ መፍቶ ነጋዶ ሰብ ኮይኑ እቲ  ብጅግንነትን ሓርበኝነትን ዝፍለጥ ዝነበረ ኤርትራዊ ንክትገልጾ ዘስካሕክሕ ውርደትን ኣደራዕን ይረክብ ኣሎ።እታ ኣዴታትና ገንዘብ ዘይትኽፈላ ዝብላኣ ማይ እውን ተማህሊልካ ትርከብ ኮይና።ኤርትራ  ጸልማት መዋእል ተመሊሳ፡ሓንቲ ጣይታ ከተውጽእ ኢዳ ምንዳድ ተሪፍዋ።ሰኣን ማይ ዓይኒ ምድሪ ሆስፒታላት ተበላሽዩ፡ኤለትሪክ ተሳኢኑ መጥባሕቲ ዘድልዩ ሕማማት ተወንዚፉ ሰብ ግዳይ ስቓይን ሞትን ኮይኑ ኣሎ።ህግደፍ ድማ ልኡኻቱ ዓዲዓዲ እናሰደደ ብጽንዓት ስለዝመከትና ቁጠባና ማዕቢሉ መነባብሮና ተመሓይሹ ይብለና ኣሎ፡፡እታ ብራዚላዊት ኣደ ንባርቦሳ ሃገር ዘንብዐ ኢላቶ።ኤርትራዊት ወላዲት እታ ደቃ ኣብ ፈቐድኡ ድራር ኣራዊት ዝኾንዋ፡እታ ደቃ ኣብ ቤትማእሰርቲ ዝበልዩ ዘለዋ ፡እታ በዓል ቃልኪዳና ብግፍዒ ዝተቐትለ ፡ ኣደ ሓርበኛ፡እታ ብዘይካ ንጽህናኡ ገበን ዘይብሉ ኣማኒ በዓልቤታ ስቅያቱ ትሰምዕ ዘላ ወላዲት  ንህግደፍን ጉጅለኡን  ከምታ ብራዚላዊት ኣደ ንወዳ ዝበለቶ ናብ ህግደፍን ጉጅለኡን ብምምልካት ርኣዮም እዚኦም ኢዮም ሃገር ዘንብዑ ጥራይ ዘይኮነስ እዚኦም ኢዮም   ማይ ገዲፎም ደም ዘንብዑ ትብል ኣላ።ንሳቶም ግን ከም ባርቦሳ ብሕልናኦም ዘይኮነስ ብስልጣንን ሓላፊ ምቾትን ዝሰድዑ ስለዝኾኑ ተቓሊስካ ኣብ ፍርዲ ምቕራቦም እምበር ማይ ድጋም ነጺግካ ሕልና ክገብሩ ምጽባይ ብመልሓስካ ኣፍንጫኻ ምልሓስ ኢዩ።

ደጎል ድራር

August 04, 2013

Toronto Demonstration at Sheraton Hotel; Down Town

JOIN US!

WHAT: Demonstration outside the Sheraton Hotel Down Town in solidarity with the Eritrean Sinai Victims and other refugees detained in Libya, Egypt, Yemen and the Sudan. We will speak on behalf of the Eritreans who came under barbaric, unprovoked attack by the Authorities of the Government of Eritrea and Human traffickers the Bedouins and Rashaidas. The protest will include photo exhibits of those who lost their lives due to the organ harvesting scheme and torture at Sinai. Informational flyers will be handed out to the attendants and the public.

WHO: FORTO 2013 Support and Solidarity Committee in Toronto and Environs

WHEN: Sunday, August 04, 2013, 05:00-11:00 PM

WHERE: Outside the Sheraton Hotel, Down Town; Near the City Hall.

At 5:00 PM we will start gathering at City Hall and

From 6:00PM to 11:00 PM peacefully we will demonstrate in front of the Sheraton Hotel.  

BACKGROUND:

Let us show our determination, for the supporters of the PFDJ, whose sole aim of having the festival is to fund raise, which could be used to oppress and torture our beloved people in Eritrea. Additionally the PFDJ is accused of harboring and training Alshabab terrorists who are destabilizing our region. It is an open secrete the activities of the PFDJ in supporting terrorist elements has made our region the focus of the western world as the target of hunting terrorists. It is also illegal because the event is held for the benefit of UN-Canada sanctioned government. The organizers of the event are the Office of the Consulate General Office, in conjunction with the pro-regime satellite groups. In May 2013, Canada has expelled the Eritrean consul, Mr. Semere Ghebramariam from Canada for violating Canada’s requirements to stop funding the Eritrean regime as reported in the prominent news papers of Canada and CBC Television. We cannot allow this event to proceed without doing something; particularly at this time and age when our dear brothers and sisters’ flee to avoid the torture at home only to fall victims for the vulture at the Sinai Peninsula for harvesting their organs; incidentally; it is suspected that the PFDJ has a hand in it too. An Eritrean Government that flagrantly violates fundamental human rights should not be allowed to do business in a country such as Canada whose stand for human rights and human dignity is exemplary.

Remember:

“Neutrality helps the oppressor never the victim.

Silence encourages the tormentor not the tormented”

ግቡእን መሰልን  ዝተፈላለየ ትርጕምን መግለጽን ይወሃቦም ድኣ’ምበር፡ እናተዓናገሉ ብሓደ ዝጐዓዙ ዝተወሳሰቡ ኣምራት  ኢዮም። ብግቡእን መሰልን ዝመጸ፡ እቲ  ነብስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ  እኹል ቆላሕታ ሂቡ ብዕቱብነት ክግንዘቦን ልቢ ከዕብየሉን ዝግብኦ ኣዝዩ ኣገድሲ ነጥቢ እንተሎ፡ ክልቲኦም ኣምራት ነንሓድሕዶም ዝተመራዀሱን ዝተኣሳሰሩን ስለ ዝዀኑ፡ ኣብ ዝዀነ እዋንን ኩነታትን ነጻጺልካ ክትርድኦምን ቆናጪልካ ክትግብሮምን ከም ዘይግባእ ኢዩ። ግቡእ፡ ኣካል ናይ ሓደ ህያው ፍጡር እንተዀይኑ፣ መሰል፡  ትንፋስ ናይቲ ህያው ፍጡር ኢዩ። ከምቲ ብዘይ ትንፋስ  ሓደ  ህያው ፍጡር ህይወት ዘሪኡ ትልኽ ክብል ዘይክእል፡ ግቡእ ብዘይ መሰል ትርጕም ክህልዎ ኰነ ፍረ ክረከቦ ፈጺሙ ኣይክእልን ኢዩ። ስለዚ፡ ሓደ ሃገራዊ ዜጋ ግቡኡ ክፍጽም ኣብ ዝሕተተሉ፡ ማዕረ-ማዕርኡ መሰሉ ብዘይ ገለ ምስምስ ክኽበር ኣሎዎ። መሰሉ እንተ ዘይተኸቡሩ፡ መሰሉ ክኽበር ክጠልብ ሕጋዊ ኢዩ። ግቡእካ ክትፍጽም ዝግባኣካ፡ ንሓለፍቲ ባህ ንምባል ወይ ከኣ ስለ ዝተገደድካ  ዘይኰነ፡ ናብ ሓደ ንጹር ዕላማ ንምብጻሕ ማለት መሰልካ ንምኽባር ኢዩ። ግቡእካ ድሕሪ ምፍጻምካ መሰልካ ዘይክበር እንተዀይኑ፡ ግቡእካ ንኽትፍጽም ዝድርኸካ ሕልና ይኹን ዝጐሳጕሰካ ረብሓ የብልካን። በዚ መሰረት’ዚ፡ ሃገራዊ ጒዳይ ንዂሉ ዜጋ ብማዕረ ዝብጻሕን ዝምልከትን ስለ ዝዀነ፡ እቲ ብህዝቢ ተመሪጹ ኰነ ከይተመርጸ መንግስታዊ ስልጣን ዝሓዘ ሓይሊ፡ “ነፍስ-ወከፍ ዜጋ ሃገራዊ ግቡኡ ክፍጽም ይግባእ !” ብዝብል ዝተዘንጠለ መርሖ፡ መሰል ዜጋታት ብጋህድን ብብድዐን እናገሃሰ ሃገራዊ ግቡኦም ክፍጽሙ ክግድዶም ዝዀነ ሕጋዊ ስልጣን ኰነ ሞራላዊ ግዴታ የብሉን።

ግቡእን መሰልን ብዘይ ልላን-ጕሌላን ንኹሉ ሃገራዊ ዜጋ ዝምልከቱ ከም ምኻኖም መጠን፡ ነቶም ኣብ ታሕቲ ዝርከቡ ስልጣንን ሓይልን ዘይብሎም ተራ ዜጋታት ሃገር (ሰራዊትን ህዝብን) ጥራይ  ዝምልከቱ ዘይኰኑ፡  እንተላይ ነቶም ኣብ ላዕሊ ዝርከቡ ስልጣንን ሓይልን ዝሓዙ ሰበ-ስልጣን  መንግስትን ኣሕሉቕ ሰራዊትን  ሃገር (ንመራሕ ሃገር ሓዊስካ) እውን  ብማዕረ ዝምልከቱ ኢዮም። ሰበ-ስልጣን መንግስትን ኣሕሉቕ ሰራዊትን ሃገር ንገዛእ-ርእሶም ንመሰል ዜጋታት ሃገር  ከየኽበሩ፡ ንስልጣኖም ካብ ሕገ ወጻኢ ተጠቒሞም ንዜጋታት ሃገር ሃገራዊ ግቡኦም ክፍጽሙ ክጠልብዎም ኣየምሕሮሎምን’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡ ብዓቢኡ ፈጺሙ ኣይግቦኦምን’ዩ። ምኽንያቱ፡ መሰል ዜጋታት ሃገር ብዘይ ሕልክስክስን ምድንጋርን ከረጋግጹ ግቡኦም ስለ ዝዀነ፡ ግቡኦም ከይፈጸሙ ንዜጋታት ሃገር ግቡኦም ንክፍጽሙ ክጠልብዎም ሓቂ የብሎምን። ነዚ ኣብ መንጎ ግቡእን መሰልን ዘሎ ስነ-መጎታዊ (dialectical) ዝምድና፡ ጭቡጥነት ንምልባስን ኣገዳስነቱ ንምጕላሕን፡ ነቲ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ሃገርና ዝተኸሰተ ዘይተጸበናዮ ልብና ዝመልሐ ኣመና  ዘሕዝን ኲነታት ብትኲርና ዕትብ ኢልና ምስ እንመዝኖ፡ ኲልቲ ንዘይገሃስ ሰብኣውን ደሞራሲያውን መሰላት ዜጋታት ሃገር፡ ብጋህድን ብብድዐን ብምግሃስ ዝፍጸም ዘሎ ማእለያ ዘይብሉ ዘስካሕክሕ ግፍዕታትን ዓመጻትን፡ ብውሳይ (ኰነ ኢልካ) ንግቡእ ካብ መሰል ፈንጨልካን ንመሰል ብኣጉል ዘይትግበር ተስፋታት እናጐሰኻን፡ ኣብ ቅድሚ ዓይንናን ዓይኒ ዓለምን ብርኡይ ይከናወን ከም ዘሎ ኢና እነስተውዕል።

መንግስቲ  መሰል  ዜጋታቱ ከየኽበረ፡ ግብኦም  ክፍጽሙ ክቕስብ ኣይግባን’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡ ብሕጊ ዘፍርድ ግዝን ናብ ውድቀት ዘብጽሕ ሃየንታን ኣሎዎ። ግዜን ኲነታትን ዘየረኻኽበልካ መሲሉካ፡ ንመብጽዓታት ሰውራ ኣዕቢርካ፣ ንሕድሪ ስዉኣት ጠሊምካ፣ ንህዝብኻ ደም ኣንቢዕካ፣ ከምኡ’ውን ንመእሰያት ሃገር ናብ ስደት ብዕስለ ከም ዝውሕዙ ብምግባር፡ ንልኡላውነት ሃገር ኣብ ኣዝዩ ዘስግእ ሃለዋት ምውዳቕ፡ ብሓልፍነት ዘሕትትን ብሕጊ ዘቕጽዕን ይቕረ ዘይበሃሎ ዓቢ ታሪኻዊ ገበን ኢዩ። ኣብ ከባቢኻ ዓጋቲ ዘይብሉ ህዝባዊ ናዕቢ ነቲጉ፡ ትማሊ ነቶም  “ንዓና ዝደፍር ሓይሊ የለን!” ንዝብሉ ዝነበሩ ውልቀ-መልኽቲ ሓደብሓደ ረሞቕ ከብል ኣናረኣኻ፡ ኣብ ክንዲ ብእኡ ትግናሕን ልቢ ትሰቊርን፡ “ንዓና ዝዋርን ዘሳህርን ኣይኰነን!” ብምባል፡ ንነብስኻ ምድዕዓስን ምትዕሽሻውን ዘዋጽእ ኣይኰነን። ውዒሉ-ሓድሩ፡ ታሪኻካ ከምቲ ጸሊም ታሪኾም ብዘሕፍር ሕስረትን ውርደንትን ከም ዝዛዘም፡  ዘየማትእን ምምጽኡ  ዘይተርፍን ስነታዊ ሓቂ  (logical truth) ኢዩ።  ምዑት ኤርትራዊ ዜጋ፡ ዋላ’ኳ ኣብዚ እዋን’ዚ ብዝኣመኖም መራሕቱ ተኻሒዱ፡ ድሕሪ ምጕንጽፍ  ናጽነት ፍትውቲ ሃገሩ ካብ እንስሳ ንታሕቲ ሓሲሩ ይከላበትን ይበሳበስን ይሳቐን ይስደድን  ይሃልቕን ካብ ኲሉ ዝኸፍኣ ኸኣ  ከም ባርያ ተጨውዩን ብህይወቱ ተሓሪዱን ኲሊቱ ይሽየጥ እንተሃለወ፡ ትማሊ ንሕልሚ ናብ ክዉን ዝለወጠ፣ ንቕያ ዘብል መስተንክር ዝሰርሐ፣ ንዓለም ብዓለማ ክልተ ሳዕ ዘዛረበ ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ከምቲ ናይ ትማሊ፡ ሓድነቱ ከም ዓረ ኣትሪሩ፣ ንሽግራቱ ፈቲሑ፣ ንዕቅፋቱ ኣልዩ፣ ከምኡ’ውን ንመሰናኽላቱ ጥሒሱ ብረሃጹን ደሙን ክብረቱ ከም ዝመልስን ታሪኹ ከም ዘሕድስን ዘማትእ ኣይኰነን።  ዘማትእ ኣይኰነን ምኽንያቱ፡  ምፍጻሙ ናይ ግዜ ምእካልን ኩነታት ምብሳልን ሕቶ ጥራይ ኢዩ።

ክብረትና ዝምለሰሉን ታሪኽና ዝሕደስሉን ናይ ግዚ ምእካልን ኩነታት ምብሳልን ሕቶ ይኹን ድኣ’ምበር፡ መስርሑ ክቀላጠፍ ግብእና እንታይ ምዃኑን መሰልና እንታይ ከም ዝሓቊፍን ብዕምቈት ፈልጥና ክንነቕሓሉ ይግባእ። እቲ ክንነቕሓሉ ዝግባኣና፡ ግቡእን መሰልን ክልተ ከይተነጻጸሉ ብሓደ ዝኸዱ ኣምራት ምዃኖም ጥራይ ኣይኰነን፤  ነብስ-ወከፎም፡  እንታይ ዓይነት ዕማማትን ሓልፍነታትን ክብርታትን ናጽነታትን ከም ዝሓዘሉ ከነስተውዕል፡ ከምኡ’ውን  ኣተንኦም ክሳዕ ናበይ ከም ዝዝርጋሕ መሚና ክንፈልጥን ኣሎና። ነዚ ግዴታ’ዚ ንምምላእ፡ ብቐዳምነት ግቡእ ከመይ ዝኣመሰሉ ረቛሒታት ዝሓቘፈ’ዩ ዝብል ሕቶ ምስ እነቐድም፡ ክልተ ብሓደ ተተሓሒዞም ዝኸዱ ዕማማትን ሓልፍነታትን ከም ዘጣምር ኢና እንግንዘብ። እቶም ክልተ ዕማማት፡ ነቶም ብወገንካ ከም ሃገራዊ ዜጋ ከተማልኦም ዘሎካ ከም ምኽባር ሕግን ስርዓትን፡ ምትግባር ትእዛዝን ስራሕን ዝምልከቱ ክዀኑ እንከሎዉ፡ እቶም ክልተ ካልኦት ሓላፍነታት ከኣ ነቶም ብወገንካ ከም ሃገራዊ ዜጋ ነቲ ዝተዋህበካ ትእዛዝን ስራሕን ሕጋውነቱ ከተረጋግጽን ከተጻርን፡ ከምኡ’ውን  ነቲ ዝተመዘዝካዮ ትእዛዛን ስራሕን ዘየድልን ዘይግባኣን  (ካብ ሕግን ስርዓት ወጻኢ) ኰይኑ ምስ ትረኽቦ፡ ክትቃወሞን ክትነጽጎን ሕጋዊ ሓላፍንትን ሞራላዊ  ግዴታን ከም ዘሎካ ዝሕበሩ ኢዮም። ንኣብነት፡ ሃገራዊ ኣገልግሎት ንዓመንት መንፈቕን ክትፍጽም ግቡእካ ተብሂልካ ብመንግስቲ ምስ እትጥለብ፡ ንብይን ሃገራዊ ኣገልግሎት ቅድሚ ምቕባልካ ሕጋዊ ምዃኑን ዘይምዃኑን ከተረጋግጽን ከተጻርን ምሉእ መሰል ኣሎካ። ኣብ ኤርትራ ዘሎ ብይን ሃገራዊ ኣገልግሎት ምስ እንወስድ፡ ብዘይሕጋዊ መንግስቲ ዝተበየነ ስለ ዝዀነ ሕጋዊ ብይን ኣይኰነን። ስለዚ፡ ነዚ ብዘይሕጋዊ መንግስቲ ዝተበየነ ዘይሕጋዊ ብይን ሕጋውነቱ ከተረጋግጽን ከተጻርዮን መሰልካ ሕሉው’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡  እንተላይ ክትቃወሞን ክትነጽጎን ሃገራዊ ሓልፍነትካ ኢዩ።

ኲሉ ከም ዘይስሕቶ፡ እቲ ክጅመር እንከሎ ንዓመንትን መንፈቕን ተባሂሉ ዝተኣወጀ ሃገራዊ ኣገልግሎት መወዳእታ ናብ ዘይብሉ መንግስታዊ ባርነት ተለዊጡ ጥርኑፍን ስሙርን ኣብያን ተቓዎሞን ስለ ዘይገጠሞ፡ ንድሕነት ልኡላውነት ሃገርና ኣብ ኣዝዩ ኣስጋኢ ኲነታት ብምውዳቕ ይቕጽል ኣሎ። ኣብ ውሽጥን ኣብ ወጻእን “እምቢ ንሃገራዊ ኣገልግሎት!”
ብዝብል ጭርሖ፡ ሰፊሕን ሓያልን ህዝባዊ ናዕብን ኣድማን ብምትንሳእ ደው ከም ዝብል ክግበር ኣሎዎ። ነዚ ጉዳይ’ዚ ንምዕዋት፡ ኲሉ ሃገራዊ ዜጋ በብዓቕሙ ክጽዕረሉ’ኳ እንተሎዎ፡ ብዝያዳ ግን ተቓወምቲ ውድባት ሓደ ካብ ቀንዲ ዉዕዉዕ  ዕማማተን ሰሪዐን  ክቃለሳሉ  ፍሉይ መሪሕነታዊ ሓላፍነት ኣሎወን። ምኽንያቱ፡ ሃገራዊ ኣገልግሎት ከም ትስሙ፡ ንሃገር ንምግልጋል ዝካየድ ዘሎ ወፍሪ ዘይኰነ፡ ንተቓውሞ መንሰያት ንምልማስን ጉልበቶም ንምምዝማዝን ዝካየድ ዘሎ መንግስታዊ ግፍዒ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡  ዝተመደበሉ ደረት ግዜኡ ጥሒሱ ናብ ቀዋሚ ባርነት ብምልዋጥ እናከላበተን እናበሳበሰን ዘይምለስ ዕድመን ጒብዝናን መንእሰያት ይሰርቕን የብርስን ስለ ዘሎ፡ መንእሰያት ካብ ኣደራዕ መግዛእቱ ንምግልጋል ብኣሽሓት ንስደት ይውሕዙ ኣሎዉ። እዚ ንዓቕሚ ዓያዪ ሓይሊ ሃገር ዝጽንቅቕን ንተካኢ ወለዶ ዘባድምን ስለ ዝዀነ፡ ንሃላወ ሃገርና ከም ልኡላዊት ሃገር ኣብ ኣዝዩ ዘሻቕን ኣስጋእን ኩነታት ዘውድቕ ኢዩ። ስለዚ፡ ብደልይቲ ፍትሕን ለውጥን ሃገራውያን ዜጋታት፡ ቀዳምነት ተዋሂብዎ ንምዕጋቱ ዝኣክል ሰፊሕ ጻዕርን ጐስጓሳን ክሰላሰለሉ ይግባእ።

ግቡእን መሰሉን እንታይ ምዃኖም ብደንቢ ዝፈልጥን ዘስተውዕልን ዜጋ፡ ንቕሓት ስለ ዘሎዎ ተታሊሉን ርዒዱን ንዝዀነ  ካብቲ ስልጣን ዝሓዘ ሓይሊ ዝመጽኦ  ትእዛዝን ስራሕን፡ ሕጋውነቱን ሓቅነቱን ከየረጋገጸን ከየጻረየን ኣይቅበሎን ኢዩ። ክንድ ዝዀነ፡ ጨቆንትን ዓመጽንት ሰበ-ስልጣን መንግስቲ፡ ንሃገራዊ ዜጋ ግቡኡ እምበር መሰሉ እንታይ ምዃኑ ክፈልጥ ኣይደልይዎን ኢዮም። ግቡእን መስልን ከይተነጻጸሉ ብሓደ ከም ክኸዱ ከስተውዕል ስለ ዘይደልይዎ፡ እንተ ነቒሑ ጣጣ ከየምጽኣሎም ወትሩ “ቅድሚ መሰልካ ምሕታትካ ግቡእካ ፈጽም !” ብምባል ክድህልዎን ከደንቊርዎ’ዮም ዝህቅኑ። ሃገራዊ ዜጋ ከምቲ ዝተባህሎ ግቡኡ ፈጺሙ፡ መሲሉ ክኽበር ኣብ ዝሓተሉ ኸኣ፡ ክንዲ ከምቲ ዝተመባጽዕዎ መብጾዓኦም ብምኽበር መሱሉ ዘኽብርሉ፡ “ጠለብካ ዝማላእ ግዜኡ ምስ ኣኸለን ኩነታቱ ምስ በሰለን’ዩ” ብዝብል ምስምስ መብጻዓኦም ኣዕቢሮም ኣጕል ተስፋ ኣስኒቖም’ዮም ዘንጠልጥልዎ። ንኣብነት፡ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ነቲ ብ1998 ክካየድ ተመዲቡ ዝነበረ ሃገራዊ ምርጫ ንዘይተወሰነ እዋን ክውንዝፎ ምስ ወሰነ፡ እቲ ንምውንዛፉ ዘቕረቦ ምስምስ “እዚ ምስ ወያነ ተላዒሉ ዘሎ ናይ ዶብ ኲናት ደው ከይበለ፡ ሃገራዊ ምርጫ ረጊእካ ንምክያድ ዝከኣል ኣይኰነን” ዝብል’ዩ ኔሩ። ብ2000 እቲ ኲናት ደው ምስ በለ፡ “ሕጂ’ኸ ሃገርዊ ምርጫ ንምክያድ እንታይ’ዩ ኣጊሙ?” ዝብል ሕቶ ምስ ተላዕለ፡ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ዘቕረቦ ምስምስ ማይ ዘይዓቊር “ደሞክራሲ ነዊሕ መስርሕ ስለ ዝዀነ፡ ኣጽጋብን ኣዎንታውን ውጺኢት ክርከቦ ግዜኡ ክሳብ ዝኣክልን ኩንታቱ ክሳብ ዝበስልን ብትዕግስቲ ክንጽበ ኣሎና” ዝብል ኢዩ። እዚ ምስምስ’ዚ ግን፡ ኣብ ስልጣን ንዘልኣሎም ንምጽናሕ ዝተዋህበ ናይ ብድዐን ንዕቀትን መልሲ ምዃኑ ንዂሉ ሃገራዊ ዜጋ ስዉር ኣይኰነን። ካብዚ ኣብነት’ዚ ክርዳእ ከም ዝከኣል፡ እቶም ከም ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ዝኣመሰሉ ብህዝቢ ከይተመርጹ ዓሚጾም ኣብ ስልጣን ዝተወጥሑ፡ ከይተብድሁ ኣብ ስልጣን  ንክጸንሑ ብዛዕባ ምፍጻም ሃገራዊ ግቡእ እምበር ብዛዕብ ምኽባር ህዝባዊ መሰል ኣይዛረቡን ኢዮም።ብምሕሳውን ምኽሓድን፡ ንዝቐረበሎም ሕቶን ዘጓነፎም ሽግርን ዝሰግርዎን ዝፈትሕዎን ስለ ዝመስሎም፡ ምሕሳውን ምኽሓድን ተሰቢልዎም ቅጭጭ ከይበሎም ደጋጊሞም ዓይኒ ዘይብሉ ሓሶት ክሕስዉን ንርኡይ ክውንነት ክኽሕዱን’ዮም ዝርከቡ። በዚ ዝኣክል፡ ብዛዕባ  ምኽባር ህዝባዊ መሰል ኣዋጠርቲ ሕቶታት ንዘልዓሉ ንቑሓት ዜጋታት፡ ጽልዋ ከየሕደሩ እንከሎዉ ብኣግኡ “ኣብ ዘይእዋኑ ድሕነት ሃገር ኣብ ሓደጋ ዘውድቕ ሕቶታት ዘልዕሉ ህንጡያት” ዝብል ጠቐነን ምስ ጸጥታ ሃገር ዝተሓሳሰረ ናይ ክሕደት ክስን ብቕራብ፡ እናተጓየዩ’ዮም ዝንጽልዎምን ስምዓቶም ኣበላሺዮም ዘጽንትዎምን።

ንግቡእ ብዝምልከት፡ ሓደ ካብቲ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ሕርሕራይ ጌሩ ዝምዝምዞ ዘሎ፡ ኣብ እዋን ሓርነታዊ ቃልስና ንልኡላውነት ሃገርና ንምርግጋጽ ዝተኸሰተ መዘና ዘይብሉ፡ በቲ  ”ቅድሚ ብጻየይ! ኣነ ክስዋእ” ዝብል  ዘስተንክር መትከላዊ  እምነት መሰረት፡ ንውልቃዊ ረብሓ ንድሕሪት ዝሰርዕ  ”ገድላዊ መንፈስ” ኢዩ። ኲሉ ሃገራዊ ዜጋ ከም ዝፈልጦ፡ ኣብ እዋን ሓርነታዊ ቃልሲ ነፍስ-ወከፍ ብኤርትራውነቱ ዝሕበን ኤርትራዊ፡ ብዘይምግናን ንስለ ናጽነት ሃገሩን ሓርነት ህዝቡን ህይወቱ ከይበቐቐ፣ ፍልጠጥቱ ከይሓብአ፣ ጉልበቱ ከይቆጠበ፣ ከምኡ’ውን ንብረቱ ከይነፈገ ብምሉእ ልቢ ኲለንትናኡ ይውፊ ኔሩ። ብሕልፊ’ቲ ምስ ጸላኢ ኣብ ቅድመ-ግንባር ዝዋደቕ ዝነበረ ተጋዳላይ፡ “ኲለንትናይ ንዓኺ!” ብዝብል ኣዝዩ ልዑል “ገድላዊ መንፈስ” ቆሪጹን ቀቢጹን ዝተበጀወ ውፉይ ስለ ዝነበረ፡ ብ “ተበገስ” ትብል ትእዛዛን “ጣዕታ” ኣጻብዕትን ብድድ ኢሉ ብዘይዕጥይጥይ ግብኡ ብዘስተንክር ጅግንነት ይፍጽም ኔሩ። ነዚ ዝተግንዘቡ ሓልፍቲ ሰልፍን ግንባርን ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ወይ ብልክዕ ቃል ናይ ሎሚ ሰበ-ስልጣን ስርዓት ህ.ግደፍን ላዕለዎት ኣሕሉቕ ሰራዊትን፡ ተጋዳላይ ብዘይ ደሞዝ “ንዓይ ይሕሰመኒ ህዝበይ ክርህዎ !” ብዝብል ሰውራዊ ጭርሖ ስለ ዝተጋደለን ካብ ኣርዑት ሰንሰላታዊ መግዛእቲ ብምግልጋል ንዘልኣለም ዝነብር ናጽነት ሃገር ስለ ዘጐናጸፈን፡ ድሕሪ ናጽነት ክንዲ ጻማኡ ዝፈድይዎን ዝኽሕስዎን፡ ያኢ ባርያኦም ኰይኑ፡ ንዘልኣለም ብዘይ ገለ ዓስብን ክብርን ከገግልግሎምን ክግዛኣሎምን ደልዮሞ። ብርግጽ፡ ከይተኸፈልካን ከይተፈደኻን፡ ብዘይ ደሞዝን ጻማን ሞሳን ንሃገርካ ምዕያይን ምስንካልን ምስዋእን ኣብ ሓደ ዘየላቡ ታሪኻዊ መድረኽ  ሃገርና፡ ከም ባህሊ እንሕበነሉን እንኾርዓሉን ብጽንኩር ውሽጣዊ ኩነታት ሃገር ተደሪኹ ዝተበገሰን ዝተቐልቀለን ፍሉይ ተርእዮ ኢዩ።  እዚ ፍሉይ ተርእዮ’ዚ ግን፡ ከም ቅቡልን ንቡርን ተወሲዱ ንሓዋሩ ክትግልገለሉ ክምዝመዝ የብሉን። ኣይግባእን። ነወሪ’ዩ፣ ገበን’ዩ፣ ከምኡ’ውን ሓጥያት’ዩ። ነውርን ገበንን ሓጥያትን ዘይፈልጡ ኣረመናውያን ሓልፍቲ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ግን ምምዝማዝ ተሰኒንዎም፡ ድሕሪ ናጽነት ነፍስ-ወከፍ ዓስርተ ሓደ ክፍሊ ዝበጽሐ መንእሰይ ናብ ሳዋ ወሪዱ ድሕሪ ምዕላም፡ ንዘልኣለም ባርያ ኰይኑ ብዘይ ደሞዝን ዓስብን ክብርን ሞሳን ንመንግስታዊ ስራሓት ከሳልጥ ከገልግሎም ፈሪደሞ ኣሎዉ። ሃገር እትህነጽ ብግዱድ ዘይተኸፍለ ጉልበት መንእሰያት ዘይኰነ፡ ብወለንታዊ ተሳትፎ ህዝባን መላእ ዓቕሚ (ንዋታውን ሰብኣውን) ዜጋታታን ኢያ። ንሃገሩ ዘበርከተ፡  ክምጐስ  እምበር ከቶ ክግፋዕ ኣይግባእን። ጻምኡ ብዕጽፊ ክፍደ እምበር ብባዶ መብጾዓ ከቶ ክጥበር ኣይኢዱን። ከምኡ’ውን ከም ጅግና ተወሲዱ ክስለም እምበር ክብረቱ ተቐንጢጡ ናብ ስደት ከቶ ከምርሕ  ኣይፍትሕን። እቲ ተገዲዱ ኣብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ተዋፊሩ ዘሎ መንእሰይ፡ እቲ ዘጓነፎ ዘሎ ስቅያት ከብቅዕ እንተዀይኑ፡ “እምቢ ንግዱድ ዕስክርናን ዘይሰብኣዊ ባርነትን!” ብዝብል ስሙር ድምጺ ክቃወሞ ኣሎዎ። ኣብ ውሽጥን ወጻእን ዘሎ ህዝብና ኸኣ ኣብ ጎኑ ዀይኑ ምሉእ ደገፍ ክህቦ ኣሎዎ። ምኽንያቱ፡ ንዝወርዶ ዘሎ ዘሰቅቕ በደላት ሓንሳእ ንሓዋሩ ክገትኦ፡  ተገዲዱ ዓጢቕዎ ዘሎ ብረት ሓንሳእ ቆሪጹ ብምንቃድ፡ ብዘይንሕስያ ናብቶም ኣረመናውያን በደልቱ — ሰበ-ስልጣን ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍን ሓብሓብቱ ላዕለዎት ሓለፍቲ ሰራዊትን — ከቕንዖ እንተጀሚሩ ዓጋቲ ዘብሉ ህዝባዊ ናዕቢ ከተንስእ ይከኣሎ ኢዩ። ንበደላትካ ክትውግድ ምቅዋም፡ ምእዳም፡ ምንዓ`ብ፡ ምሕንጋድ፡ ምልዓ`ል፡ ምኽናብ ቅዱስ ፍትሓዊ ተግባር’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡ እንተላይ ዘይገሃስ ሰብኣዊ መሰል ኢዩ።

ኣቐዲሙ ከም ዝተኣመተ፡  ግቡእ ነቲ ሓደ ዜጋ ከኽበሮ ዘሎዎ ትእዛዘን ስርዓትን ከምኡ’ውን ክፍጽሞ ዘሎዎ ስራሕን መድብን ዝምልከት ሓደ ጎናዊ ኣምር  ጥራይ ኣይኰነን።  ዝተሓገገልካ ትእዛዝን ስርዓትን ድሕሪ ምኽባርካን ዝተዋህበካ ስራሕን መድብን ድሕሪ ምፍጻምካን መሰልካ እንተ ዘይተኸቢሩ፡ መሰልካ ብዘይምኽባሩ ክትቃወምን ብዘይ ገለ ምስምስ  ክኽበር ክትሓትትን ብሕጊ ዝተሓለወ ሓልፍነት ስለ ዘለካ፡ ነቲ ዝተሓገገልካ ትእዛዝን ስርዓትን ክትጥሕሶ ኰነ ነቲ ዝተዋህበካ ስራሕን መደብን ክትነጽጎ  ግቡእካ ኢዩ። ግቡእ ኣብቲ ክትዓሞ ዝግባኣካ ዕማማት ጥራይ ከይተሓጸረ፡ እንተላይ ነቲ ናይ ምቅዋምን ምእዳምን ዘይገሃስ መሰለካ ዘጣምር እውን  ኢዩ። ካብዚ ዝተላዕለ፡ መሰልካ ከትረጋግጽን ከተውሕስን  ቅድሚ ዂሉ ካብ ነብስኻ ስግኣትን ፍርሃትን ክትቅንጥጥ ይግባእ። ኣብ ነብስኻ ዘሎ ስግኣትን ፍርሃትን ክትቅንጠጥ ዝከኣል፡  መሰልካ ኣብ ዝገሃሰሉ ሸለል ይኹን ሰጋእ ከይበልካ ብትርን ብኒሕን፡ ብሕጋዊ ኣገባብ ክትጠልብ ግቡእካ ምዃኑ ምስ እተግንዘብ ኢዩ። ይኹን’ምበር፡ “ገምድ ምስ ዝሓበር ኣንበሳ ይኣስር” ከም ዝበሃል ብሕብረት ከይተቓለስካ መሰልካ ከተረጋግጽ ስለ ዘይትእኽል ክጥርነፍ ግቡእካ’ዩ ጥራይ ዘይኰነ፡ እቲ እንኮ ናብ ዓወት ዘብጽሓካ ፍቱንን ሓያልን መሳርያኻ ኢዩ። ተጠርኒፍካ፡ ዘድምዕ ሓያል ውድብ ንምቛም ዘይሕለል ጻዕርን ዘይጽንቀቕ ዓቕልን ዘድልዮ፡ ነዊሕን ጽንኩርን ገድሊ ስለ ዝዀነ፡  ክትዕወተሉ እጅገኻ ምስብሳብን መሓንጥኻ ሸጥ ምባልን የድሊ።

እጅገኻ ምስብሳብን መሓንጣኻ ሸጥ ምባልን፡ ነቲ ኣብ ጒዕዞ ገድልኻ ዘጓንፈካ ናይ ኣካልን ንዋትን ጽገማት ጥራይ ዝረቍሕ ኣይኰነን። ብቐንዱ ንስነ-ሓስባዊ ፍልልያት ምጽዋር እውን ዝሓዝል ኢዩ። ኣብ ጒዕዞ ገድልኻ፡ “ንዓይ ጥራይ ስምዑኒ፣ ኣነ ዝኣምኖ’ዩ ጥራይ ቅኑዕ፣ ኣነ ዝሰርሖ ጥራይ’ዩ ጽፉፍ”፣ ዝብል ኣነነታዊ ዝንባለ ምስ ማንም ስለ ዘየቃዱ፡ ነቲ መሰልካ ንምረግጋጽ እተካይዶ ገድሊ ኣብ ሸቶኡ ከተብጽሖ ክትውግዶ ይግባእ። ሓቂ ካብ ሓደ ንላዕሊ ብዙሕ ገጻት ስለ ዘሎዋ፡ ምቕላለን ትሕትናን ምርኣይ፣ ከየረገገጽካ ብሃውሪ ዘይምፍራድ፣ ንርእይቶ ካልኦት ምስማዕ፣ ንጉድለትካ ብቕንዕና ምቕባል፣ ብትምክሕቲ ዓዊርካ ዘይምሽራውን ምድላውን፣ ቅድሚ ውልቃውን ውድባውን ረብሓ፡ ንረብሓ ህዝባኻን ሃገርካን ምቕዳም፣ ከምኡ’ውን ንጌጋኻ ብልቢ ምእራም እትሓትት  መራር ግን ዘትግታእ ናይ ሓቀኛ ተቓላሳይ ንዂሉ ጠሓሒሳ እትሰግርን ኣምስያኡ እትዕወትን መዘና ዘይርከባ ሓይሊ ኢያ። ክንድ ዝዀነት፡ ሓቂ ሒዙ ዝጋደል ተቓላሳይ ካብ ድሕነት ሃገሩን ንላዕሊ ዝዓዞ ነገር ስለ ዘይብሉ ፡ ንስነ-ሓሳባዊ ፍልልያት ዘየጻውርን ንመሰል ካልኦት ዘየቕብልን ኣብነት የብሉን። ስለዚ፡ ኣብ ከም ኤርትራ ዝኣመሰላ ብህዝባዊ ኣቀዋማአን ንውዓት (diversity) ዘለወን ሃገራት፡ ዝተፈላለየ ብሄራውን ኣውራጃውን ሃይማኖታውን ስምዒታትን ዝንባለታትን ምህላው ባህርያዊ ስለ ዝዀነ፡ እዚ ተርእዮ’ዚ ከም ንዓይነት ህዝቢ ዘዐምር ምርቓን ጸጋን እምበር ከም ንሓድነት ሃገር ዘስግእ መርገምን ኣበሳን ጌሩ ክሪኦ ኣይግባእን። ካብዚ ብዘይፍለ፡ ከም ብሰውራዊ መትከል ተቐይዱ ዝምራሕ  ተቓላሳይ መጠን፡ ከየሻረወን ከየዳለወን ከየጓነየን ንማዕርነት ብሄራትን ኣውራጃታትን ሃይማኖታትን ከረጋግጽን ከውሕስን ከኽብርን ሃገራዊ ግቡኡ ጥራይ ዘይኰነ፡  ብተወሳኺ ሃገራዊ ሓላፍነቱ  እውን ስለ ዝዀነ ዕሽሽ ኰነ ሸፈፍ ክብሎ ኣይግባእን። በዚ ሰውራዊ እምንቶ’ዚ እምበኣርከስ፡ ንናጽነትን ሓርነትን ምቅላስ ማለት ብዘይ ተጕላባ ናይ ኲሉ ወገናት መሰላትን ማዕርነትን ንምኽባር ምቅላስ  ካብ ማለት ሓሉፉ ካልእ ሕቡእ ትርጕም የብሉን።

ዝዀነ “ሃገራዊ’የ፣ ደሞክራስያዊ’የ፣ ገስጋሲ’የ” ዝብል መንግስቲ፡ ሰልፊ፡ ከምኡ’ውን ተቓላሳይ፡ ናይ ሃገራዊነቱን ደሞራሲያውንቱን ቅንዕናን ሓቅነትን ዝምዘንን ዝፍረድን፡ ንፍትሕን  ማዕርነትን ናጽነትን ኣብ ግብሪ ብምውዓል፡ ብዘይ ገለ ኣድልዎን ምጕናይን ምግላልን ናይ ኲለን ኣብ ሃገርና ዘሎዋ ብሄራትን ኣውራጃታትን ሃይማኖታትን ዘይገሃስ ሰብኣውን ህዝባውን መሰላት (ናይ ርእሰ-ምምሕዳር መሰል ከይተረፈ) ምስ ዘረጋግጽ ጥራይ ኢዩ።  ብመንጽር’ዚ፡  ነቲ ኣብ ሃገርና ድሕሪ ናጽነት ዝተቐልቀለን ዝገንፈለን ብሄራውን ኣውራጃውን ሃይማኖታውን ስምዒታትን ዝንባለታትን ምስ እንምርምሮ፡ እዚ ተርእዮታት’ዚ ዝተኸሰተ እቲ ብህዝቢ ከይተመርጸ ስልጣን ጎቢጡ ዝጨበጠ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ፡ ቅዋማዊ ደሞራሲያዊ መንግስቲ  ብምቛም ናይ ኲለን ብሄራትን ኣውራጃታትን ሃይማኖታትን መሰላት ብግብሪ ስለ ዘየኽበረን ዘየውሓሰን ኢዩ። በዚ ምኽይያት’ዚ፡ ንፍትሕን ማዕርነትን  ናጽነትን ንቃለስ ኣሎና ዝብሉ ዘሎዉ ተቓወምቲ ውድባት ይኹኑ ውልቀሰባት፡ ንብሄራውን ኣውራጃውን ሃይማኖታውን ዝምባለታትን ስምዒታትን፡ “ድሑር ትሕቲ ሃገራዊ ምንቅስቓሳት’ዩ” ብዝብል ጥቅውናን ውርጻጸን ህላወኡ ክኽሕድዎን ኣገዳስነቱ ከቆናጽብዎን የብሎምን። እዚ ወገናዊ ምንቅስቓሳት’ዚ፡ ኣካል ናይቲ ደሞራሲዊ ለውጢ ንምምጻእ ዝካየድ ዘሎ ቃልሲ ስለ ዝዀነ፡ እቲ ጠላባቱ ናይ መሰል ምርግጋጽ ጠላባት ብምዃኑ ምስ ምትካል ሓቀኛ ቅዋማዊ ደሞክራሲያዊ መንግስቲ ዝፍታሕ ኢዩ። ስለዚ፡ እተን ንመላእ ሃገር ኢና እንቃልስ ዝብላ ሕበረ-ብሄራውያን ውድባት፡ ንብሄራውያን ውድባት ኢደን ብምዝርጋሕ ምስኣተን ተሓባቢረን ክቃለሳን ፍልልያተን ብሰላማዊ ልዝብ ክወግደኦን ይግባእ። ክንዲ ተጽዋዊርካ ብሓደ ብምጕዓዝ ፍልልያትካ ኣብ መስርሕ ቃልሲ ትፈትሖ፡ ብማዕዶ ከይተቐራረብካ ምፍርራድን ምክሕሓድን ምቊንጻብን ፋኢዳ የብሉን። ግቡእ ካብ መሰል ተነጺሉ ክጐዓዝ ስለ ዘይክእል፡ ኲሎም ደሞራሲዊ ለውጢ ንምምጻእ ግብኦም እናምልኡ ዝቃለሱ ዘሎው ሃገራውያን ውድባትን ውልቀሰባትን፡ ንግቡእ ካብ መሰል ከይፈንጨሉ ክርድእዎ ብኣውርኡ ኸኣ ክትግበርዎ ይግባእ።

ልክዕ ከም ግቡእ፡ መሰል ክልተ ረቛሒታት ዝሓዘለ ኢዩ። ንሳቶም ድማ፥ ክብርታትን ናጽነታትን ኢዮም። ገለ ካብ መርኣያታት ክብሪ፡ ነቶም ከም ብናጻ ናይ ምንባር መሰል፣  ዝደልኻዮ ናይ ምእማን መስል፣ ብሄራዊ ባህልኻን ወግዕኻን ናይ ምኽባር መሰል፣ ብሕታዊ ንብረት ናይ ምውናን መሰል፣ ከራማኻ (your dignity) ከይተደፍረን ሰብነትካ ከይተጋህሰን ናይ ምንቅስቓስ መሰል፣ ብዘይ ናይ ሕልና ተጽዕኖን ምስርጣይን ቀሲንካ ናይ ምሕሳብ መሰል  ዝኣመሰሉ ዘጠቓልል ኢዩ። ብተመሳሳሊ፡ ገለ ካብ መርኣያታት ናጽነት፡ ናይ ብሄራውን ጾታውን ማዕርነት መሰል፣ናይ ሃይማኖታዊ እምነት መሰል፣  ናይ ሰብኣዊ ሓልዮት መሰል፣ ናይ ምቅዋምን ምእዳምን መሰል፣ ናይ ስንኩላትን ቆልዑን ሽማግለታትን መሰል፣ ናይ ደቅንስትዮ ማዕርነት መሰል፣ ናይ ምጽሓፍን ምዝራብን መሰል፣ ናይ ወከልትኻ ምምራጽን ተወዳዲርካ ክትምረጽ ምኽኣልን መሰል፣ ናይ ምጥናፍን  ምውዳብን መሰል፣  ከምኡ’ውን ንመሰልካ  ናይ ምጥባቕን  ብሕጊ ፍርድን ፍትሕን ናይ ምርካብን መሰል ዝኣመሰሉ ሰብኣውን ደሞራሲያውን መሰላት ዘጠቓልል ኢዩ። ብባህረዩ፡  ሰብኣዊ ሕብረተሰብ ኣብ ማሕበራዊ ናብራ ዝተመርኰሰ ስለ ዝዀነ፡ ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ ብናይ መንግስትን ማሕበረሰብን ሕግታትን ደንብታትን ከምኡ’ውን ስርዓትን ቅጥዕታትን ተቐይዱ ክናበር ሓላፍነት ኣሎዎ። ይኹን’ምበር፡ እቲ መንግስትን ማሕበረሰብን እውን ብግደኡ ንናይ ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ መሰል ከኽብር ሓላፍነት ኣሎዎ። ኣብ ናይ ሃገርና ኩነታት፡ ሃገራውያን ዜጋታት ኲሉ ካብኦም ብመንግስትን ማሕበረሰብን ዝሕተት ግቡኣት የማልኡ’ኳ እንተሃለዉ፡ እቲ ብኢደ-ወነኑ ብህዝቢ ከይተመርጸን ከይተወከለን ገደብን ተሓታትነትን ዘይብሉ ስልጣን ዝግበተን ዝጐበጠን መንግስቲ –  ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ህ.ግ.ደፍ — ሓላፍነቱ ይፍጽም ስለ ዘየለ፡ ማለት ንመሰል ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ ይግህስ ስለ ዘሎ፡ መሰሎም ከረጋግጹ  ከከም ኣድላይነቱን ኩነታቱን ብዂሉ ዓይነት ኣገባብ ቃልሲ  መሰሎም ከረጋግጹ ህዝባዊ ተቓውሞ ከልዕሉ ሕጋውን ፍትሓውን ኣድላዪን ኢዩ።

እቲ ዘይሕጋዊ መንግስቲ፡ ብሰላማዊ ኣገባብ ህዝባዊ ተቓውሞኦም ክገልጹ ምስ ዘይፈቅደሎም፡ ተቓዎሞኦም ዕጥቃዊ ቃልሲ ከይተረፈ ተጠቐሞም ካብ ስልጣን ክኣልዩዎ ዘይገሃስ ሕጋዊ መሰል ኣለዎም። ይኹን’ምበር፡ ዘይተጠርነፈን ዘይሰመረን ሃገራዊ ዜጋ፡ ፍርሕን ራዕድን ቀንጢጡ ሓያልን ኣድማዕን ህዝባዊ ተቓውሞ ከላዕል ስለ ዘይክእል፡ ተቓውሞኡ ዘዕግብ ውጽኢት ክረኽበሉን ተጓቲቱ ጋሕመጥመጥ ኣትዮዎ ብምግምማዕ ሸቶኡ ከይወቕዐ ከይተርፍን፡ ብቐዳምነት ክጥርነፍን ክሰምርን ኣሎዎ። ክጥርነፍን ክሰምር ዝኽእል ከኣ፡ ነንሓድሕዱ ምስ ዝጸዋወርን ዝተኣማመንን ዝከባበርን ጥራይ ስለ ዝዀነ፡ በቲ ዝፈላለየሉ ብካልኣዊ ደረጃ ዝስራዕ ረቛሒታት ከይተሓናዀለ፡ በቲ ብዝያዳ ኣገዳሲ ብቐዳማይ ደረጃ ዝስራዕ ረቛሒታት ተሰማሚዑ ኣብ ትሕቲ ጽላል ሓድ ግንባር ክጥርነፍን ክሰምርን ኣሎዎ። እንተድኣ፡ ኣብ ናእሽቱ ካልኣዊ ጕዳያት ብምድሃብ ግዜኡን ጕልበቱን ብኸንቱ ኣጥፊኡ ነንሓድሕዱ ዝመናጨት ኰይኑ፡ ኣደዳ ጸላእቱ ኰይኑ’ዩ ዝተርፍ። ስለዚ፡ ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ ብትብዓትን ንቕሓትን ንወጽዓኡ ክቃወምን ናጽነቱ ክጠልብን ዘይገሃስ መሰሉ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ እቲ ዘካይዶ ቃልሲ ንኽዕወትን ውጽኢት ክርከቦን ክሰምርን ክጥርነፍን እውን ብማዕረኡ ግቡኡ ኢዩ። ብሓጺሩ፡ ዳግማይ ታሪኽ  ክንሰርሕ፡ ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ  ነቲ “ግናዕ ከተድምዕ፣ድናዕ ክትመንዕ” ዝብል ልቦና ዝሓዘ ምስላ ኣበዋት ኣብ ግብሪ ከውዕሎ ኣሎዎ። ኣበዋት (ዝሓለፉ ቀዳሞት ኣቦታትና)፡ ግናዕ ክብሉ እንከለዉ፡ ሓቢርካ ሓንቲ ዋልታ ኲን ማለቶም’ዩ፤ ድናዕ ክብሉ እንከለዉ ኸኣ ናብቲ ዝኣመትካዩ ሸቶ እትበጽሕ (እትመንዕ) ነንሓድሕድካ ብምዝልላፍን ምፍኽኻርን ምጕብዕባዕን ምንዕዓቕን ዘይኰነ፡  ተላዚብካን ተመዪጥካን ተረዳዲእካን ተኸኣኢልካን ግብራዊ ስጕምታት ብምውሳድ ጥራይ’ዩ ማለቶም ኢዩ።

ወጽዓ ዜግነት የብሉን። ጨቋኒ ንሕስያ የብሉን። ከምኡ’ውን ሓሳዊ ሕልና የብሉን። በዚ ልቦናታት’ዚ መሰረት፡ እቲ ኣብ ልዕሊ ሃገራዊያን ዜጋታት ወጽዓ ዘውርድ፡ ከየናሕሰየ ዝጭቁን፡ ከምኡ’ውን ብዘይስኽኽታ ዝሕሱ መንግስታዊ ሓይሊ፡ እቲ ብዜግነቱ ባዕዳዊ ዝዀነ ጥራይ ኣይኰነን፡። ብዘይግነቱ ሃገራዊ ዝዀነ መንግስታዊ ሓይሊ፡ ብህዝቢ ዝተመርጸን ዝተወከለን ሕጋዊ መንግስቲ እንተ ዘይኰይኑ፡ ካብቲ ናይ ባዕዳዊ ሓይሊ ዝኸፍአን ዝዓበየን ወጽዓ ከውርድ ይኽእል ኢዩ። ንኣብነት፡ እቲ ኣብ ሃገርና ብህዝቢ ከይተመርጸን ከይተወከለን ዝግዝእ ዘሎ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ፡ ካብቲ ባዕዳዊ መንግስቲ ደርግ ዘውረዶ ወጽዓ ዝኸፍአን ዝበኣሰን ወጾዓ የውርድ ምህላዉ ዘከራኽር ኣይኰነን። ይኹን’ምበር፡ ንሰላሳ ዓመታት ዝኣክል ኣንጻር ባዕዳዊ መግዛእቲ ብረታዊ ቃልሲ ዘካየድና፡ ንደርጋዊ ጭቆና ብህግደፋዊ ጭቆና ንምትካእ ኣይንበረን። ወይ ብኻልእ ንጽር ዝበለ ኣበሃህላ፡ ንኢዮጵያውያን ጨቆንቲ ወጊድና ብኤርትራውያን ጨቆንቲ ንምሕዳስ ኣይተጋደልናን። ዕላማ ገድልና፡ ንዂሎም ዓይነት ጨቆንቲ ዜግነቶም ብዘየገድስ፡ ፈጺምካ ንምውጋድ ዝነቐለ’ዩ ኔሩን ሕጅ’ውን እንተዀነ ዘሎን።  ስለዚ፡ ህግደፋዊ ወጽዓ ካብ ደርጋዊ ውጽዓ እንተዘይ ብኢሱ ዘይንእስ ካብ ኰነ፡ ተቓዎሞና ኣንጻር ህ.ግ.ደ.ፍ ብዂሉ ዓይነት መለክዕታት ካብቲ ናይ እዋን ደርግ ዝበርትዐን ዝሰፍሐን ክኸውን ኣሎዎ። ጐይታ ሃገርና ኤርትራ ህዝባ፡ ከምኡ’ውን ዋና መንግስታ ህዝባ ስለ ዝዀነ፡ ነፍስ-ወከፍ ኤርትራዊ ዜጋ ንጒዳይ ሃገሩን ህዝቡን ንዑኡ ከም  ዘይብጽሖን ዘይምልከቶን ዘየገድሶን መንግስታዊ ጕዳይ ጌሩ ብምግንዛብ ሸለል ብምባል ንህግደፋውያን ክገድፈሎም የብሉን። እቲ በትረ-መንግስቲ ጨቢጡ ዘሉ ውልቀ-ምልካዊ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ንዘልኣለም ከይተበደሀ ምእንቲ ክገዝእ፡ ጕዳይ ሃገርን ህዝብን ንዕኡ ጥራይ ዝዋሪ ማንም ኢዱ ክመልሰሉ ዘይግበኦ ጕዳይ ምዃኑ’ዩ ከእምን ዝህቅን። ካብዚ ዝተልዕለ ኸኣ፡ ነቶም ድሕነት ሃገሮምን ሕሰም ህዝቦምን ዘገደሶምን ዘሕመሞምን ሃገራውያን ዜጋታት፡ ንስልጣኑ ከይብድህዎን ናይ ህዝቢ ተሰማዕነት ከይረኽቡን ተቐላጢኡ’ዩ ስሞም ብምብልሻው ብተንበርካኽነትን ክድዓትን ኣጠቂኑ ዘጥቅዖም። ካብዚ ብዘይፍለ፡ ምእንቲ ኣንጻሩ ብፍኑው  ኰነ ብጥርኑፍ ንቕሓት ዘገንፈሎ ህዝባዊ ናዕቢ ከይለዓል፡ ነፍስ-ወከፍ ሃገራዊ ዜጋ ውራይ ናብራኡ ጥራይ ክገብር’ዩ ዝደፋፍኦ። እዚ ዀኣ ንዘስተውዓለሉ፡ “ድላይና ክንገብር ኣትኻሉፉና፣ እንታይ ገደሰኩም ነብስኹም ተሕስሩ፣ ብሽግር ማዕጾ ቤትኩም ክሳብ ዘይተዀሕኳኩም፡ ርኢኹም ከም ዘይረኣኹም፡ ሰሚዕኩም ከም ዘይሰምዕኩም፡ ሱቕ በሉ !” ማለት ኢዩ።

ይኹን’ምበር፡ ዓገብ ኣብ እተዕዘበሉ ዓገብ ምባል እንሕበነሉ ባህልናን ሃገራዊ ሓልፍነትናን ሃይምኖታዊ ግዴታናን ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ መሰልና ንምርጋግጽ ዘኽእለና ኣራሚ  ሰውራዊ ስጕምቲ ኢዩ። “ዓገብ ኣይትበሉ !” ማለት “ቤትኩም ክሳብ ዝዝመንትን ህይወትኩም ክሳብ እትሓልፍን ጽንሑ !” ማለት ስለ ዝዀነ፡ ነዚ ዝቕበል ሕልናን ልቦናን ሞራልን ዘሎዎ ሰብ የለን። ስለዚ ነቲ ስርዓት ህ.ግ.ደፍ. ኣብ ልዕሊ መንእሰያት ኣሕዋትና ዘውርዶ ዘሎ ማእለያ ዘይብሉ ግፍዕታትን በደላትን ብምዕዛብ፡ ንሱ መግናሕትን ትምህርትን ድርኺትን ኰይኑና፡ “ሃለው! ሃለው!  እገለ ሓውካን  እገሊት ሓፍትኻን ብራሻይዳ ተጨውዮም ኣብ ሲናይ ብበደዊን እናሰምዑ ተሓሪዶም ኮላሊቶም ተመዝሒቑ ክሽየጥ ይቀራረቡ ኣሎዉ። ቶሎ!  ካብ ዝወለድካ ወሊድካ ሓምሳ ሽሕ ዶላር ሓውለሎም !” ዝብል  ዘነውር  ጸርፍን ታህዲዲን ዝተሓወሶን ኣውያት ግፉዓት ኣብ ድሕረ-ባይታ እትሰምዓሉ ናይ ተሌፎን መርድእ፡ ንነብስ-ወከፍና ክሳብ ካብ ሲናይ ዝመጽአና ክንጽበ የብልናን። ንስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ንምውዳቕ ብዘይ ውዓል-ሕደር ግብራዊ ስጕምቲ ክንወስድ ክንብገስ ይግባእ። ኣብዚ ህሞት’ዚ፡ ኣንጻር ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ምቅላስ ይጽናሓለይ ዘይበሃል ናይ ሞት ወይ ሕየት ሕቶ’ዩ ኰይኑ ዘሎ። ስለዚ፡ ኣብ ዘዘለናዮ ቦታ፡ ዓቕምና በብዘፍቅዶ ብድድ ኢልና ንዘይተርፍ ውድቀት ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ ንምቅልጣፍ ኢድና ብምሕዋስ  ሻማ ንበል ! — ዓወት ዳግማይ ሓርነታዊ ቃልስና ናይ ግድን ስለ ዝዀነ።

ብያሲን ዑመር  (yassinomer01@gmail.com)

ቅድሚ ኩሉ ዓይቢ ሓውና አቶ ብርሃነ ገ/ንጉስ ዝጸሓፎ ብዛዕባ “ዓገብ ንበሎም ንመራሕቲ ባይቶ፣ ዓገብ’ውን ንበሎም ንመራሕቲ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት” ብዝብል ኣርእስቲ ቁሉዕ ወቐሳን፣ ዝተሰምዖ ጓሂን፣ ዘይዕግበት ትጽቢቱን ትጽቢት መብዛሕቲኡ ኤርትራውያን ዘይምኻኑ ብመገዲ ገሰጻ ነቲ ተሪኺቡ ዘሎ ግርጭት ኣመንጎ መራሕቲ ሃገራዊ ባይቶ ፍታሕ ክግበረሉ ኤርትራዊ ምሕጽንታኡ ምግላጹ ብጣዕሚ ዝምስገን ኢዩ። አነ’ውን ከመስግኖ እፈቱ። እንተኾነ እቲ ሕማም ምግርጫውን ምፍንጫልን ቀንዲ ምኽንያቱ ከይተፈወሰ ብሽፍንፍንን ናይ ቀለዓለም ክኸውን የብሉን።

ነዚ ጽሑፍ ንምድላው ዘበገሰኒ ቀንዲ ምኽንያት ከአ ቁሩብ ንድሕሪት ተመሊስና ክንሓስብን ክንምርምርን እንተዘይኪእልና ነቲ ንቕድሚት ዘሰጉመና መፍትሕ ክንገብረሉ ማለት ዘይሕሰብ (unrealistic thinking or wishful hope) ጥራይ ከይኮነስ ነቲ ሓቅነት ምኽሓድን፣ ካብ ሕልሚ ዘይምብርባር ይኸውን። ከምትፈልጥዎ ብዙሓት ምጥርርናፍን ምብትታንን ታሪኽ ገድሊ ኮነ፣ ድሕሪ ናጽነት’ውን  ህዝቢ ኤርትራ ኣስተዊዒሉን ኣጋንፉዎን’ዩ። ብቓላት ሸፋፊንካ ዝቕየር ወይ ዝከሓድ ኣይኮነን። ሕጂ’ውን ናይ ትማሊ ኩነታት ሓዲስ ክኾነና የብሉን። ኣብ ሑጻ ዝተሰርሐ ገዛ መሰረት ከምዘይብሉ፣ ኣብ ቅኑዕ ዕላማን መትከል ዘነጸረ ምትእኽኻብ ዝጎደሎ ናይ ሃታሃታ ምጥርናፍ ዘስዕቦ ዕንወት ቀሊል ኣይኮነን። ፈቲና ጸሊእና እቲ ቀንዲ ሽግር ናይ ባይቶ ኣመሰራርታን ኣቃውማን ክሳብ ክንደይ ጉድለት ከምዝነበሮ ምምርማር ከድሊ’ዩ።

እቲ ዝተሓተ ጠለብ ከም ናይ ሃገራዊ ኣጀንዳ ገይርካ ናብ ዝለዓለ ሃገራዊ ዕማማት ክትሰግር ምዕቃንን ምሕሳብን ማለት፣ ድልዱል መሰረት ከይረገጽካ ነቲ ሰፊሕን ነዊሕን ሩባ ካብ ሐደ መዳይ ናቱ፣ ስር ኢልካ ትሳገሮን ኣብቲ ሐደ መዳይ ክትዓልብ ምሕሳብን ሐደ ናይ ዘይ ምድላው ሽግር’ዩ። ከምቲ ውሕጅ ሒዙካ ዝኸይድ፣ እቲ ስራሕ ምስስግጋር ከአ ቀሊል ስለዝይከውን፣ ብዘይካ ግዜዃን ትጽቢት ናይ (ህዝቢ) ካልኦት የዋሃት ምምካንን ዋጋ ኣይፍርን’ዩ። ነታ ጀልባ ናይ ባይቶ ዘዝመጽአ ተዋሳኣይ ብሽም ሃገር ክድይባ ስለተፈቕደ፣ እታ ነቲ ሰፊሕን ነዊሕን ሩባ ክተሳግር ዝተሓስበት ጀልባ ከይተበገሰት ጥሒላ። ብቐሊሉ ሰብ በዚሑዋ። ስለምንታይ እንተበልካ? ዋጋ ወይ እቲ ዝሕተት ጠለብ ብጣዕሚ ዝተሓተ ሕሱር ስለዝነበረ፣ ዘዝመጸ ክድይባ ገደብ ኣይነበሮን። ናይ ሃገርን ህዝብን ጉዳይ ከአ ብዘዓበየን ዝነጸረን መትከል ክተሓዝ አለዎ እምበር፣ ብዝተሓተን ብዝተበታተነን ዕላማ ክኸውን የብሉን።

ንድሌት ህዝብን ሃገርን ብብዙሕ ዝተመቓቐለ ዕላማን መንገድን ክትመርሖ ኣሸጋሪ ጥራይ ከይኮነ፣ ናይ መራሕቲ እቲ ቃልሲ ሙሉእ እምነቶምን ድሌቶምን ብሐደ ጠርኒፎም ክሰርሑ ኣይክእሉን ኢዮም። ሕጂ’ውን ዝተራእየ ግርጭት ውጺኢት ናይ ጉድለት ኣመሰራርታ ባይቶ እምበር ናይ ኣገባብ ኣሰራርሓ ጉድለት ኮይኑ ክረኣይ የብሉን ይብል። ብናተይ ርእይቶ። ሎሚ ንተሓቛቖፍ ጽባሕ ንበታተን ኢልካ ቃልሲ ኣይተካይድን ኢኻ። መሰረትካን ዕላማኻን ብመትከል ጠርኒፍካ ክትሓብር ከለኻ፣ ነቲ ዝለዕለ ጠለብ ክትርኢን፣ ንቕድሚት ክትጋዕዝ ኣየሸግርን።

ደሞክራሲ’ውን ንባዕሉ ገደብ አለዎ። ባዕሉ ኤርትራዊ ምኻን ጥራይ ኣብሐደ ናይ ፖለቲካዊ ኣረኣእያ ክትጥርነፍ አለካ ማለት ኣይኮነን። ወይ ከአ ምስ ዝመስሉኻ ናይ ፖለቲካ ሰልፍታት ብሐደ ክትጥርነፍ ኣይትኽልን ዝብል መምርሒ ኣይኮነን። ነቲ ዝዓበየ ኣጀንዳ ግን ብሐደ ክትሰርሕ ኣይትኽእልን ማለት ኣይኮነ። ሕጂ እቲ ዝዓበየ ኣጀንዳ ከአ ንህግደፍ ምእላይን ዲሞክራሳዊ ስርዓት ምትካል ምስ ኣብ ውሽጢ ዘሎ ህዝብና ኢዩ።

እንተኾነ ንህግደፍ ንምእላይ ተስማሚዕኻ ግና ደሞክራሳዊ ስርዓት ገዲፍካ ሃይማኖታዊ ስርዓት ክተክል ትቃለስ እንተኾይኑ፣ ሓቢርካ ንምቅላሱ ከሸግር ኢዩ። ስለዚ እቲ ዝግበር ቃልሲ ህዝቢ ዝደገፎ ክኸውን አለዎ። ሕጂ’ውን እቲ ሽግር ብግልጹነት ንኹሉ ተዛቲኻሉ ድሌት ህዝብን ሃገርን ከዕውት መደብ ብንጹር ምሕንጻጽ ከድሊ ኢዩ። ብዝተሓተ ጠለብ ምትእኽኻብ ከምዘይሰርሕ ንእመነሉ። እቶም ንዕኡ ዝጠልቡ ግና እቲ ቃልሲ ከይዕወት ዝደልዩ ባእታታት ብዝተፈላለየ ምኽንያት ክኸውን ስለዝኽእል መሰሎም ኢዩ። ግና ብዝተሓተ ጠለብ ብሐደ ክትሰርሕ ማለት ካብ ጌጋታት እዚ ዝሓለፈ ተመኩሮ ዘይምምሃር ጥራይ ይኸውን።

ኣብ መወዳእታ እዛ ትስዕብ ግጥሚ “ስምረትካ ናይ ግድን” ትብል፤ ካብታ ብ1988 ዓ.ም ኣብ ሃገር ጀርመን ዘሕተምኩዋ በኹሪ መጽሓፈይ “ሕልና” ተመሊሰ ብዛዕባ እቲ ቅድሚ ናጽነት ኤርትራ ዝነበረ ኩነታት ስለ ዘዘኻኸረኒ ደጊመ ነንብብቲ ከቕርባ’ሞ ኣንባቢ ባዕሉ ኩነታት ከመዛዝን እገድፈሉ። ሕጂ’ውን ድሕሪ ናጽነት ስኣን ምስምምዓን ጉዳይና ብሓላፊነት ብሓባር ንፈትሕ፣ ኣብ ናይ ቃላት ሸኾርተትን ኣብ ዝሓለፈ ልሚዲ ምንቃጽን ብኸንቱ ጊዜ ከነቃጽል ንውዕል። ብኣንጻሩ ከአ ብሕሉፍ ጨቛኒ ስርዓትን፣ ውልቀ መላኺ ዲክታተር ዋኒን ከአ፣ ህዝብን ሃገርን ኣብ ምድራዊ ገሃነብ ክሳቐ ይርከብ።

ሃገር እንዳጸነተት፣ መንእሰያት እንዳተበተነ ፈቐዶ በረኻታት፣ ሕጻናት ኣብ ዓዲ ጋኖት ብህይወት እንዳተሳቐዩ ኣብዝርከብሉ እዋን፣ ክንዲ መፍትሒ ንምርካብ ምርብራብ፣ ስለምንታይ ምብትታን ተመርጸ? – ሕማቕ ልምዲ ስለዘማዕበልና ናብቲ ቅኑዕ መስመር ክንሳገር ዓቕምና ስለ ዘየፍቅዶ ጥራይ’ዶ ይኸውን? ኩላህና እስኪ ብሕልናና ንመርምሮ። እታ ነጻ ዝወጽአት ሃገር ብጀጋኑና መስዋእትን መሰንከልን ንብዙሓት ደቃ ጋህሪ ዝተኣጉዳ ሲኦል ክትኸውን መንከ ተጸበዮ?። ቅንዕና ዝጎደሎ ቃልሲ ናይ ተቛውሞ ተውሲኹ ክርምሳን ክሕምሳን’ከ ንመን ይሕጉስ? ንመንከ ይጠቅም እንተበልና፣ ነቲ ጨቛኒ ስርዓት ህድግፍን ሰዓብቱን ዕድመ መናውሒ ጥራይ ይኸውን እቲ መልሲ።

ስምረትካ ናይ ግድን

(1988 ዓ.ም)

ጅግና ተበራበር – ተንስእ ብጽንዓት

ንህዝብኻ ህይወት – ንዓድኻ መሰረት

ንታሪኽ ምስክር – ንመጻኢ ኩርዓት

ጉቡኻ ኣበርክት – ብሰንክኻ ከይጉተት።

አስተውዕል ተመራመር- ንሃገርካ ዝድለ

ተሪፋ ስለ ዘላ – ቀስ ብቀስ ክትሳለ

ድኽነት ድሕርነት – ለመም እንዳበለ

ደቛቑሱ ስለ ዘትረፋ – ከየርኣያ ምዕባለ።

ጭቡጥ ክይነታት – ብምምዝዛን ተገንዚብካ

ኣብ ጸልማት ክምትርከብ – እታ ወላዲትካ

ጊዜ ኣይትጸበ – ብትህኪት ተጻዊድካ

ኣእምሮኻ ብምድንዛዝ – ንሕልናኻ ሸፊጥካ።

ኢድካ ኣንብረሉ – ብስሚዒት ከይትተርፍ

ብናይ ኻልኦት ጻዕሪ – ክትብለጽ ከይትሃርፍ

ኣይትዘንግዕ ቀልጢፍካ – ገዲፍካዮ ከምትሓልፍ

ግዳስ ብቕንዕና ሕዛ – እታ ናይ ሓቂ ሴፍ።

ከም ኣሕዋት መጠን – ኩላህና ንኹን ተፋቐርቲ

ብምሕዝነት እሱራት – ፍጹም ተኸባበርቲ

ንሽግርና ብሓባር – ብሜላ ብዘተ ፈታሕቲ

መንዚዕና ከነውጽኣ – ካብ ዝጠሓለቶ ዕዘቕቲ።

ጓና ኣብ መንጎ ከይኣቱ – ክገብረና መሳርሒ

ሃሰስ ንበል ብዘተ – ነቲ ቅኑዕ መፍትሒ

ንምትእምማን ውሕስና – ንፍቕርና መስፋሕፍሒ

ዲሞክራሲ ይውዓል ኣብ ግብሪ

ኣይንቓላት መስብሒ።

ካብ ንባዕልኻ ምቑጻር – ብጣዕሚ ፈላጥ

ኣናኢስካ ብምሕሳብ – ሓውኻ ንምጉባጥ

ብተንኮል ንጥምኻ – ንሓቂ ምሽፋጥ

ቅጥዒ ንግበረሉ – እንዳፈለጥካ ምጽቃጥ።

ተሓባበር ብብልሒ – ኣወጊድካ ግፍዒ

ድልየትካ ክእለትካ – ንሃገርካ ለምዒ

ከይትኸውን ሓወይ – ብጣዕሳ ነባዒ

ግዜ ዝሓ’ለፎ – ዝተደርበየ ገልዒ።

ሕማቕ ባህርያት – ፈኩስ ቂምተኛ

ቀንጠብጠብ ረሳሕ – ርሙስ ህውከተኛ

ብትግሃት ይቀየሩ – ናብ ርጉእ ብልሓተኛ

ብግብሪ ደንፋዒ – ብሞራል ሓቦኛ።

ህዝበይ ዝበሉኻ – ጥራይ ኣይትእመን

ተመራመር ንምፍላጥ – ብንቕሓት ፍናን

ብስምዒት ግደፍ – ብሰነ ፍልጠት ቅሰን

ቃልሲ ሓፋሽ ክዕወት – ስምረትካ ናይ ግድን።

ሕልና – 1988

(ንሓዲስ ወለዶ ዝምልከት – 2013)

ቃልሲ ህዝቢ ክዕወት – ስምረትካ ናይ ግድን

መንእሰይ ተበገስ – ረሳዓዮ ናይ ቀደም

ጊደ ታሪካ ስራሕ – ሃገር ክትልምልም

ቀሲንካ ክትድቅስ – ጽቡቕ ክትሓልም።

ሰለሞን ብርሃነ ሠንጋል

“ሕልና – 08-01-2013

                                   ካልኣይ ክፋል       

           ሓሽከት ውድባትን ማሕበራትን ቃልሲ የዐውታ’ዶ…?

ኣብ ቀዳማይ ክፋል እዚ ዓብን ተኣፋፍን ግን ከኣ ግድን ክንዝትየሉን መቐይሮ ክንገብረሉን ዘለና ኣርእስቲ ጽሑፈይ፡ ብኤርትራውያን ስደተኛታት ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ተሓቲቱ ዝሃቦ መልሲ እንታይ ነበረ፡ ኣብ ዝብል ሓሳብ እየ ጠጠው ኣቢለዮ ነይረ፡፡ ቅድሚ ናብቲ ቀንዲ ሕመረት ጽሑፈይ ምእታወይ ግን፡ ኣብዚ ዝሓለፈ ሰሙን ካብ ዝበጻሓኒ ሓበሬታ፡ ክሰዓብ ዝግበኦ ወሳኒ ተበግሶ ንተኸታተልቲ እዚ ጽሑፍ ንኣንፈይ ወስ ከብል፡፡ እቲ ንደልዮን ንብህጎን ክኸውን ኣለዎ ንብሎን ዘለና ቅኑዕ መገዲ ሓባራዊ ቃልሲ ንሱ ስለ ዝኾነ፡፡ ክልተ ካብቶም ዕጥቂ ብረት ኣልዒሎም ኣንጻር ስርዓት ህግደፍ ኣብ ባይታ ወሪዶም ዝቃለሱ ዘለዉ ውድባት፡ ብመናእሰያት ዝቖመ ውድብ መደፍኤ ከምኡ እውን ግንባር ሃገራዊ ድሕነትን ሰራዊቶም ኣብ ሓደ ግምባር ብሓደ ወተሃደራዊ እዚ ክጥርነፉ ዝተገብረን ዝተወስደን ኣብነታዊ ተበግሶ ኢዩ፡፡ እዞም ክልተ ውድባት ሰራዊቶም ኣብዚ ዝሓለፈ ኣዋርሕ ሕድሕድ ምብጽጻሕን ስጡም ርክባትን ክገብሩ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ሰራዊት ክልቲኡ ውድባት ተሓናፊጹ ከም ዘሎ ርጡብ ሓበሬታ በጺሑኒ ኣሎ፡፡ ሰራዊት ክልቲኡ ውድባት ንሕና ናይ ህዝብን ንህዝብን ኢና፡፡ ስለ ዝኾነ ዝፈላሊ ነገር ስለ ዘይብልና ኣብ ሓደ ክንዓስል ግቡእ ኢዩ ዝብል መርገጺ ብምሓዞም ክምጎስን ክሰዓብን ዝግበኦ ኣብነታዊ ተበግሶ ኢዩ፡፡  ኣብዚ ዝመጽእ ቀረባ መዓልታት ድማ ብእዉጅ ወተሃደራዊ ክንፊ ክልቲኡ ውድባት ብሓደ ከም ዝተጠርነፈ ነቲ ንምሉእ ስምረትን ሓድነትን ሃንቀው ዝብል ዘሎ ደላይ ለውጢ ክግለጽ  ምዃኑ ብቐረባ ካብ ዝረኸብኩዎ ሓበሬታ ዘረጋግጾ ኢዩ፡፡ ክሰዓብ ዝግበኦ ኣብነታዊ ተበግሶ ኢዩ፡፡ ዮሃና ንኽልቲኦም ውድባት ውድብ መደፍኤን ግንባር ሃገራዊ ድሕነትን፡፡ ካልኦት ውድባት እውን ነዚ ኣብነታዊ ተበግሶ ክስዕበኦ ልባዊ ምንዮት ኩሉ ደላይ ዲሞክራስያዊ ለውጢ ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ከዘኻኽሮም ይደሊ፡፡

ከምቲ ኣብ ቀዳማይ ክፋል ጽሑፈይ ዘቐመጥኩዎ፡ ንዳን ኮነል ብኤርትራውያን መንእሰያት ስደተኛታት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝቐረበሉ ሕቶ እዚ ኢዩ፡፡ “ህዝቢ ኤርትራ ብስርዓት ህግደፍ ሓሳረ መከርኡ እናረኣየ፡ እናተቐትለ፡ ብዘይ ፍርዲ ንዓመታት እናተኣስረ፡ ብጅምላ እናተሰደደን እናተበታተነን ማሕበረ-ሰብ ዓለም ይኹን መንግስቲ ኣመሪካ ዝተኸወሎ ኣይመስለናን፡፡ እዚ እናኾነ ስለምንታ’ዩ ማሕበረ-ሰብ ዓለም ብትሪ ዓገብ ብምባል ኣብ ጎድኒ ውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ ደው ዘይብል? ብፍላይ መንግስቲ ኣመሪካ ስለምንታይ ንደምበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣፍልጦ ዘይህብን ምሉእ ደገፉ ዘይገብርን? ትብል ሕቶ ኢያ ዝነበረት፡፡ መልሲ መሓዛ ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ኣመሪካዊ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ከምዚ ዝስዕብ ትሕዝቶ ዝነበሮ ኢዩ፡፡

“ኣብ ዝሓለፈ ቀረባ ግዜ ብፓርላማ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ተጸዊዐ ንጉዳይ ኤርትራ ዝምልከት ኣብ ጭቡጥ መጽናዕቲ ዝተደገፈ ሓበሬታን ርኢቶይን ክህብ ተዓዲመ ነይረ፡፡ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ማለት ሃገረይ ጉዳይ ኢትዮ- ኤርትራ ብፍላይ ድማ ኣብ ውሽጢ ሃገረ ኤርትራ ኣጋጢሙ ዘሎ ሽግር ብፍላይ ንጉዳይ ምግሃስ ሰብኣዊ  መሰላት ህዝቢ ብህጹጽ ክፍታሕ ሰናይ ድሌትን ቅሩብነትን ኣለዋ፡፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ግዝኣተ ሕጊ ረጊጹ ንህዝቢ ኤርትራ ጥራይ ዘይኮነ ንማሕበረ ሰብ ዓለም እውን ዝህውኽ ተናኻሲ ናይ ወጻኢ ፖሊሲ ይኽተል ምህላዉ ማሕበረ-ሰብ ዓለም ይኹን መንግስቲ ኣመሪካ የዐርዩ ይፈልጥን ይከታተሎን ኢዩ፡፡ ይኹን እምበር ኣብዚ ሰዓት እዚ ሃገረይ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ክእለ ድሌት ኣለዋ ክብል ኣይክእልን እየ፡፡ እቲ ቀንዲ ስክፍታ እቲ ስርዓት ተኣልዩ ነቲ ክፍጠር ዝኽእል ሃጓፍ ክትክእ ዝኽእል ዝተዳለወ ጥሙር ሓይሊ ዘይምህላዉ ኢዩ፡፡ መንግስቲ ኣመሪካ ብዘይ ቀልዓለም ኣብ ፖለቲካውያን ውድባት ኤርትራ ስክፍታ ኣለዎ፡፡ ነየነይቲ ውድብ ከሓግዝን ኣፍልጦ ክህብን ዘሸግር ኢዩ፡፡ እታ ሓንቲ ኣማራጺኡ እቲ ስርዓት ኣጽፋሩ ኣንዊሑ ከይሕንፍጥ ብማዕቀብን ዲፕሎማስያዊ ኩነኔን ሓይሊ ከም ዝስእንን ከምዘይንቀሳቐስ ምግባርን ጥራይ ኢዩ፡፡ እቲ መልሲ ኣብ ኢድ ህዝቢ ኤርትራን ደምበ ተቓውሞን ኢዩ ዘሎ፡፡ ማሕበረ-ሰብ ዓለም ይኹን መንግስቲ ኣመሪካ ስጡምን ዝሰመረን ቅኑዕ ራእይ ዝሓዘን ተበግሶ ምስ ዝርእዩ ጥራይ ኢዮም ሓገዞም ክገብሩ ዝኽእሉ፡፡ ስርዓት ህግደፍ ንኽእለ ሓላፍነት ህዝብን ሃገርን ክስከምን ክመርሕን ዝኽእል ጥሙር ዝተወደበ ሓይሊ ክመጽእን ክፍጠርን ክኽእል ኣለዎ፡፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ክትኣሊ መተካእትኡ ከተዳሉ ኣለካ፡፡ ነቲ ክፍጠር ዝኽእል ሃጓፍ ክትዓብስ እንተዘይ ኪኢልካ ምስ ህሉው ኣካይዳ ኤርትራውያን ደምበ ተቓውሞ ናብ ካልእ ዝዓበየን ዝተሓላለኸን ሽግር ምእታው ኢዩ፡፡” ዝብል ኢዩ ዝነበረ፡፡

ኣመሪካዊ መሓዛ ህዝቢ ኤርትራ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ዝሃቦ መልሲ ኣይፋልካን ተጋጊኻ ኢልካ ትምጉቶን ትከራኸሮን ኣይኮነን፡፡ ኣብ ባይታ ዘሎ ዓይኑ ዘፍጠጠ ዝተጨበጠ ሓቂ ንሱ ስለ ዝኾነ፡፡ ትዕዝብትን ርእይቶን ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ግን፡ ንለባም ኣምተሉ ምንባሩ ንስሕቶን ይስወረናን ኣይብልን እየ፡፡ ቃል ብቓሉ ስመሩ ሓደ ኩኑ ኣካይዳኹም ከልስዎን መርምርዎን ኣስተኻኽልዎን ኢዩ ዝብል ዝነበረ፡፡ ብዜካዚ ዳን ኮነል ኣብ መዓስከር ኤርትራውያን ስደተኛታት ወሪዱ ኣብ ዝገበሮ ሰፊሕ ሸፈነ ዝነበሮ ቃለመሕትት ምስ ስደተኛታት እውን ነዚ ሕቶ ኣልዒልዎ ነይሩ ኢዩ፡፡ ብወገን ስደተኛታት መንግስቲ ኣመሪካ ብፍላይ ኣብ ጉዳይ ኤርትራውያን ስደተኛታት ከምቲ ዝግባእ ተርኡ ኣይተጻወተን፡፡ ብኣካል መጺእካ ኩነታትና ተዓዚብካዮ ስለ ዘለኻ ካባኻ ዓቢ ተስፋ ክንጽበ ኢና፡፡ ዝብል ርእይቶን ምሕጽንታን ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ዝቐረበሉ፡ ከምዚ ክብል ሓቲትዎም ነይሩ ኢዩ፡፡

ኩሉ መንእሰይ ዓዲ ገዲፉ ናብ ኤውሮጳን ኣመሪካን ምግዓዙን ምስዳዱን መፍትሒ ኣይኮነን፡፡ እቲ መድሃኒት ነቲ ንስደት ከም ተምርሑ ዝገብረኩም ዘሎ ቀንዲ ሽግር ምፍላጡን ምእላዩን ኢዩ፡፡ ስለምንታይ ክትቃለሱን ሽግራትኩም ባዕልኹም ክትፈትሑን ዘይትጽዕሩ ዝብል ኢዩ ዝነበረ፡፡ ብወገን ኤርትራውያን ስደተኛታት ዝረኸቦ መልሲ ሓደን ተመሳሳልን ኢዩ፡፡ ብርግጽ ንሕና ኣብ ብርክና ነስተንፍስ መናእሰያት ኢና፡፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዑቕባ ረኺብና ዓሰርተው ሓሙሽተ ኪሎ ስርናይ ምጽዋቶ unhcr ክንበልዕ ኣይመጻእናን፡፡ እንተኾነ ኩሉ ኣካይዳ ደምበ ተቓውሞ ኣንፈቱ ዝሰሓተን ተስፋ ዘቑርጸካን ኮይኑ፡፡ ኣበየነይቲ ውድብ ክንኣቱ? መን ኢዮም ቁኑዓት ኣየኖት ኢዮም ዘይቁኑዓት ክንፈልጦም ኣይከኣልናን፡፡ ንመርጾ ስኢና ዓይንና ዘይሩና፡፡ ሳላሳን ክልተን ውድባትን ካብአን ብዕጽፊ ዝበዝሓ ማሕበራትን ኣለዋ ክትሰምዕ ከቢድን ዘሰንብድን ኢዩ፡፡ ገና ከይተበገስካ ብምስማዕ ጥራይ ዝነበረካ ሞራልን ተበግሶን ዘልምስ ኢዩ፡፡ ልዕሊ ዝኾነ ውዳቤታቶም ኣዝዩ ጸቢብን ከፋፋልን ኮይኑ፡፡ ሓደ ነቲ ካልእ ከጸልም እምበር ንሕድሕዶም ክተሓላለዩን ናብ ሓደ ሓባራዊ ዛዕባ ክመጹን ኣይረኣናዮምን፡፡ እቲ ዘሕዝን ጸላኢ ኩልና ሓደን ዝተነጸረን ስርዓት ህግደፍ ምዃኑ እናተፈልጠ፡ ደምበ ተቃውሞ ዘራጊቶ ዝኣተዎ ኣከያይዳ ይኽተል ምህላዉ ኢዩ፡፡ ዝብል ተመሳሳሊ ሓሳብ ኢዩ፡፡

ጉዳይና እምበኣር ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ሓላኽን ኣልማስን መንቀራቕሮ ተቐርቂሩ ኢዩ ዝሰሓግ ዘሎ፡፡ ናይ ኩሉ ብልዑል ወኒ ክቃለስን መስዋእቲ ክኸፍልን ዝደሊ ኤርትራዊ መንእሰይ ሞራሉ ዝሰብር ዘሎ እዚ ግጉይ ኣካይዳ ደምበ ተቓውሞ ኢዩ፡፡ ንብዙሓት ናብ ቃልሲ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ከይኣትዉ ኣማስይኡ ኣብ ናይ ስቕታ ማዕበል ተዋሒጦም ልኡማት ከም ዝኾኑ ዝገብር ዘሎ እዚ ቅድሚ ሞቱ ዝተኣወየሉ ረማሲ ኣካይዳ ደምበ ተቓውሞ ኢዩ፡፡ እዚ ፍጹም ከሰጉም ዘይክእል ሓላኽን ከፋፋልን ኣካይዳ ደምበ ተቓውሞ ከይተዐረየን ከይተስተኻኸለን ሃንቀውታና ክሰምር፡ ናይ ውሑዳን ጉጅለ ስርዓት ህግደፍ ክእለ ድማ ሕልሚ ኢዩ፡፡ ዓሳ ኣብ ባሕሪ እናነበረ ማይ ዘይጥልቂ እንተድኣ ኮይኑ ዓሳነቱ ዘጠራጥር ኢዩ፡፡ ደምበ ተቓውሞ እውን ንድሕነት ህዝብን ሃገርን ንቃለስ ኣለና ዝብል ጭርሖ እናጨርሑ ድሌትን ባህግን ትርግታን ህዝቢ ክሰምዑን ከድምጹን ዘይክእሉ እንተ ድኣ ኮይኖም፡ መብጽዐኦም ኣብ በረድ ዝተጻሕፈ ባዶሽ ሓሳብ ከይከውን ዘጠራጥረካ ኢዩ፡፡ ድልትን ሕቶን ህዝቢ ክምልስን ክርዳእን ዘይክእል ደምበ ተቓውሞ ከምቲ ኣብ ባሕሪ እናነበረ ማይ ዘይጥልቂ ሮንኬት ዝወደየ ኣርቲፊሻል ዓሳ ከይከውን የፍርሓካ ኢዩ፡፡ ስለ ዝኾነ ደምበ ተቓሞ ንዓመታት ዝወደዮ ናይ ህልኽን ቅርሕንትን ንንፋስን ቁርን ዝዕድምን ዘቃልዕን ዝተመናነሀ ዝበለየ ካቦት ያዕ ክብሎ ኣለዎ፡፡  ኣብ ክልቲኡ ክፋላት ጽሑፈይ ናብቲ ቀንዲ ተኣፋፊ ዛዕባ መእተውን ኣንፈታት መትሓዝን እምበር እቲ ክለዓል ዝግበኦ ቀንዲ ሕመረት ኣይተንከፍኩዎን፡፡ ካብ ሳልሳይ ክፋል ናይዚ ጽሑፍ ግን፡ ናብቲ ቀንድን ጋንግሪን ዝሓዘ ዝመስልን ቀሪጽና ክንድርብዮ ዝግባኣናን ቁስሊ ደምበ ተቓውሞ ብዑምቀት ክኣቱ ምዃነይ ከዘኻኽር ይደሊ፡፡

ይቕጽል………………

ሚኪኤል እምባየ (ኣራንቺ)

Aranchi03@yahoo.com

Tele 251-921924501

ኣገዳሲ መግለጺ

ኣብ ፖለቲካ ሓቂ ውጸኢት ናይ ሓይሊ ኢዩ ፡

ምስሉይነት ግን ውጽኢት ናይ ድኽመት ምልክት  !!!

ውድብና ምንቅስቓስ ንደሞክራስን ፍትሕን ኤርትራ ካብቲ ብረታዊ ዕጥቂ ኣልዒሉ ኣብቲ ዝካየድ ሓርነታዊ ተጋድሎ ህዝቢ ኤርትራ እጃሙ ንኸበርክት ካብ ዝተበገሰሉ እዋን ጀሚሩ ብውሽጥን ብደገን ከጋጥምዎ ዝጸንሑ ሓያሎ ጸገማት ከከም ኣመጻጽኣኦም ንምፍትሖም ዘይሕለል ጻዕርታት ከካይድ ከም ዝጸንሐ ክንሕብር ንፈቱ ፡፡

ኣብዚ ብንጹር ክርአ እንከሎ እቲ ዝዓበየ ጸገም ናይ ኣመራርሓ ሕቶ ብግቡእ ዘይምፍታሕ ክኸውን ከሎ እቲ ዝርካቡ ተመሪጹ ዝምዘዝ ኣመራርሓውን ሕጽረታቱ ንምሽፋን ሓባራዊ ኣመራርሓ(collective leadership) ዝኽተል መሳርሕ ስለዘይወነነ እዋናዊ ውድባዊ መደባት ሰሪዑ ነይ ምትግባሮም ኣንፈት ኣይጸንሐን ፡፡ ብኣንጻሩ ኣብ መንጎቲ ኣመራርሓ ዘይምክብባርን ምንጽጻግን ምትህልላኽን ማዕቢሎም ውድባዊ ስርሓት እናተዓናቐፉ ብርክት ዝበሉ መሪሕነታዊ ኣካላት ነቲ ውድብ ራሕሪሖም ንክኸዱ ዝግደድሉ ኩነታት ከጋጥም ጸኒሑ ኢዩ ፡፡ መሰረታት’ውን ብኡመጠን ናይ ምቅላስ ሞራሎም እናተተንከፈ ተመሳሳሊ ስጉምቲ ክወስዱ ዝግደድሉ ኩነታት ተራእዩ ኢዩ ፡፡ ደቂ ሰባት ዓጊቦም ክቃለሱ ሰብኣዊ መሰሎም ኢዩ ፡፡ እንተዘይዓጊቦም’ውን ተሰናቢቶም ናብ ዝመረጽዎ ውድብ ወይ ጉዕዞ ክኸዱ ደሞክራስያዊ መሰሎም ኢዩ ፡፡

ይኹንምበር ሃዲሞም እናተባህለ ደድሕሪኦም እናተጓየኻ ኢደ ወነናዊ ዘይሕጋዊ ስጉምቲ ምውሳድ ንባዕሉ ሓደ ካብቲ ነቲ ጥዑምዝጊ ሃይሉ ሒዝዎ ዝተረፈ ኣመራርሓ ንኪንጸግ ዝግበር ምኽንያት ኢዩ ፡፡ ምኽንያት ድማ መሰል ውልቀሰብ ከየኽበርካ መሰል ብዙሓት ይኹን ህዝቢ ክኽበር ኢዩ ምባል ዘይሕሰብ ኢዩ ፡፡ ጥዑምዝጊ ሃይሉ ከም ኣቦ ወንበር ውድብ መጠን ኣብ ከምዚኦም ዚኣመሰሉ ጉዳያት ብውድባዊ ሕገ ህንጻ መሰረት እንታይ ክገብር ከምዝግብኦ ኣጸቢቑ ይፈልጥ ኢዩ ፡፡ ንምንታይ ሕጋዊ ኣገባብ ክጥቀም ኣይመረጸን ግን ባዕሉ ክምልሶ ናብኡ ንሓድጎ ፡፡

ኣብ ውሽጢ ሓታትን ተሓታትን ዝኣምን ውድብ ጉድለት ምስዝርከብ ሓደ ኣብ ዝለዓለ ጽፍሒ ዝርከብ ኣካል እቶም ኣብ ከባቢኡ ዝርከቡ ኣመራርሓ ዓገብ ክብልዎ ይግብኦም ፡፡ ብኡመጠን ድማ ጉድለቱ ተገምጊሙ ብውድባዊ ሕገ ህንጻ መሰረት ግቡእ መኣረምታ ክግበረሉ ይግባእ ፡፡ ውድባዊ ሕገ ህንጻኻ ብግቡእ ዘይትጥቀመሉ እንተድኣ ኰንካ ግን እቲ ኣመራርሓ ይኹን ኣሰራርሓ ውድብ መስመሩ ክስሕት ናይ ግድን ይኸውን ፡፡ እቲ ነቲ ጉድለታት እናረኣዮ መኣረምታ ንኺውስድ ተበግሶ ዘይወስድ ኣመራርሓ’ውን ምስቲ ጉድለት ዝፈጸመ ኣካል ብቐጥታ ተሓባባራይ ስለዝኸውን ካብ ተሓታትነት ነጻ ኣይከውንን ኢዩ ፡፡ ከምዚ ዝኣመሰለ ዘይሕጋዊ ተረኽቦታት ኣብ ዝተራእየሉ እዋን ፈተውትን መሓዙትን  ውድብ ኣብ ቀጻሊ ናይ ዕንወት ጉዕዞ ንኸድሕንዎ ኩሉ ዓይነት ምትሕብባራት ፈቲኖም ጸማም እዝኒ ሂቡዎም ፡፡

እዚ ኣብ ላዕሊ ዝተዘርዘረ ብሓደ ወገን ክኸውን ከሎ ብኻልእ ወገን ድማ ውድብና ም.ደ.ፍ.ኤ. ብጭሉቕ ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ይሰምር ኣሎ ፡ ዝብሉ ነፍሕታት ኣብ ዝለዓለ ጥርዞም ምስ በጽሑ ናይቲ እዋን’ቲ ኣቦ ወንበር ጥዑምዝጊ ሃይሉ ኣብ ፈተውትን መሓዙትን ውድብ ኣብ ዝተሳተፍዎ ኣኼባ ም.ደ.ፍ.ኤ. ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ንኽንሰምር ስምምዕ ኣሎ ዝብሃል ፕሮፓጋንዳ ብግልጺ  ንኽምልሶ ኣብ ዝተሓተተሉ እዋን እቲ መልሲ ከምዚ ዝስዕብ ነበረ ፡፡

ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ዝተገብረ ዝርርብ የለን ፡ ዝተሰማማዕናዮ ናይ ስምረት ውዑል’ውን የለን ፧ ኣብ ዝበለሉ እዋን እምበኣርከስ ነዚ ክካየድ ዝጸንሐ ንፍሕታት ሓቅነት ከምዘይብሉ ጭቡጥ ዝገብሮ ብኣጅ ደረጃ ከተውጽእ ኣለካ ተባሂሉ ብግልጺ ድማ ብኣዋጅ ደረጃ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ተጐርባ ንሓፋሽ ዘርግሐ ፡፡

ካብ ኣባላት ውድብን ሓፋሽን ተሓቢእካ ዝካየድ ምስጢራዊ ርኽክባት የለን ክብል ብኣዋጅ ንሓፋሽ ገሊጹ ከብቅዕ ገና እዚ ኣዋጅ’ዚ ቀለሙ ከይነቐጸ እታ እትጥርጠር ዝነበረት ስውርቲ ዝምድና ዳግም ንኽትጠናኸር ናቶም ምትእምማንውን ከረጋግጽ ስለዝህልዎ ምጒብዕባዕ ዝተሓወሶ ሓድሽ ምሕደራዊ ኣሰራርሓ ከዘውትር ተራእየ ፡፡

እዝን ካልእን ተደማሚሩ እቲ ውድብ ናብ ኣዝዩ ዘስግእ ኩነታት የምርሕ ከምዘሎ ድሕሪ ምዕዛብ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ዝርከቡ ዞባታት ናይ ም.ደ.ፍ.ኤ. ነቲ ጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝኸዶ ዘሎ መስርሕ ጉዕዞ ንምእራም እዚ ዝስዕብ መተሓሳሰቢ ክቕርበሉ ተገዲዱ ፣

ሀ – እቲ ዝፍጸም ዘሎ ብዙሕ ጉድለታት ሕጽረት ክለሳ-ሓሳባዊ ንቕሓት ዝወለዶ ስለዝኾነ እቲ ኣብ ባይታ         ዘሎ ውድብ ናይ ክልተ ወርሒ ምንቕቓሕ ከምዝወስድ ምግባር ፡፡

ለ – ምስ ደሞክራስያዊ ውድብ ሳሆ ዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ካልኣዊ ስለ ዝኾነ ብደሞክራስያዊ ልዝብ ንኽእለ ቅሩብ ክትከውን ኣለካ ተባሂሉ ፡፡

ሐ – ምድቶም ኣብ ትሕቲ ግንባር ኢ.ደ.ለ. ተዓቚቦም ንዘለው ኣባላት ም. ደ. ፍ. ኤ. ደሞክራስያዊ ምርድዳእ ኣካይድኩም ኣብቲ ናይ ምንቕቓሕ መደብ ብሓባር ክትጅምሩ ዝብሉ ሃነጽቲ ሓሳባት ፈጺሙ ነጸጎም ብድሕሪ’ዚ ዞባ ሕቡራት ሃገራት ሰ. ኣሜሪካን ካናዳን ተኻታታሊ ሰሚናራት ብምክያድ ነቲ ጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝኸዶ ዝነበረ ኣገባብ ኣመራርሓ ብዕቱብ ገምጊሙ ምዂናን ነቶም ኣብ ትሕቲ ግንባር ኢግደለ ተዓቚቦም ዝነበሩ ምሉእ ደገፉ ብምርግጋጽ ኣብቲ ብኽልቲኡ ውድባት ዝቖመ ሓባራዊ ግንባር ኣትኪሉ ክሰርሕ ወሲኑ ወጸ ፡፡ ዞባ ኤውሮጳ  ይኹን ኢስራኤል’ውን ከምቲ ናይ ዞባ ሕቡራት ሃገራት ስ. ኣሜሪካን ካናዳን ዝወሰድዎ መርገጽ ኣነጺሮም ስለዚወጹ እቲ ብጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝምራሕ ጉጅለ ኮይኑ ክተርፍ ናይ ግድን ኮነ ፡፡

ስለዚ እቲ ዝበዝሐ ኣካል ም.ደ.ፍ.ኤ. ምስቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ተኣኻኺቡ ነቲ ብደሞክራስያዊ ውድብ ሳሆን  ም.ደ.ፍ.ኤ.ን ዝተመስረተ ግንባር ኣጠናኺሩ ናብ ዝለዓለ ደረጅኡ ንኸሰጋግሮ ኣብ ምትግባሩ ይርከብ ፡፡

እዚ ክንብል ከለና ነቲ ብጥዑምዝጊ ዝምራሕ ጉጅለ ንምቊንጻብ ወይ ንምንእኣስ ማለት ክሰምዕ የብሉን ፡፡ ከም ተቓለስቲ መጠን ኣበይ ይሃልው ብዘየገድስ ናይ ምቅላስ ድሌት ክሳብ ዝሃለዎም ኣብ ሰውራዊ መስርሕ ቃልሲ እጃም ከም ዝለዎም መሰሎም ክኽበረሎም ናይ ሕልና ጉዳይ ኢዩ ፡፡ እቲ ፍልልይ ክመጽእ ዝኽእል ግን መን’ዩ እሙን ንህዝባዊ ደሞክራስያዊ መስመር መንከ ነቲ ህዝባዊ ደማክራስያዊ መደብ ዕዮ ኣዋዲቑ ካልእ ሓድሽ መደብ ዕዮ ይወርስ ኢዩ ክኸውን ፡፡

ናይ ሓደ ውድብ መለለዪ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ ኢዩ ፡፡ ነቲ ፖለቲካዊ መደብ ዕዮኡ ተቐቢሉ ዝትግብር ኣባል ናይቲ ውድብ ክኸውን ይኸል ፡፡ ነቲ መደብ ዕዮ ናይቲ ውድብ ራሕሪሕዎ ምስ ዝኸይድ ግን ብኡ ንብኡ ካብቲ መደብ ዕዮ ይፍታሕ ስለዘሎ እቲ ውድባዊ ስምውን ይብጻሓኒ’ዩ ዋልኳ ይበል’ምበር እቲ ስነፍልጠታዊ ሓቅስ ንሱ ኣይኮነን ፡፡ እቲ ስም ሒዘዮ ክኸይድ ኢየ ምስ ዝብል እቲ ፖለቲካ መደብ ዕዮ’ ውን ብኡደረጃ ክትግብሮ ክኽእል ኣለዎ ፡፡ ውድባዊ ስምን ፖለቲካዊ መደብ ዕዮን ክልተ ዘይነጻጸሉ ናይ ቃልሲ መሳርሒ ኢዮም ፡፡ ውድባዊ ስም መጸብረቕታ ናይቲ መደብ ዕዮ ኢዩ ፡፡ ኣብዚ እዋን’ዚ እቲ ብጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝምራሕ ጉጅለ ምደፍኤ ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ሓድነት ከም ዝገበረ ኣብ ናይ መርበብ ሓበሬታ ማዕከናት ከም ዘፍለጠ ሪኢና ኣሎና ፡፡

ብኡደረጃውን እዚ ጉጅለ’ዚ ንሱ ከም ናይ ሓድነት ቀንዲ ተጣባቒ ካልኦት ኣካለት ግን ነዚ ሓድነትዚ ክጻረሩ ዝኸእሉ ከም ዝህልዉ ከብርህ ፈቲኑ ፡፡ ቅድሚ ናብ ሓተታና ምእታው ዝኾነይኹን ኤርትራዊ ሓድነት ዝጸልእ ከም ዘየሎ ከንብርህ ንፈቱ ፡፡ ይኹንምበር ካብ ዝሓለፉ ናይ ሓድነት ተሞክሮታት እንተድኣ ተማሂርና ብዙሓት ሓድነታት ተመስሪቶም ዝፈረሱን ደስኪሎም ከፍርዩ ዕድል ዘይረኸቡን ከምለዉ’ውን እናዘኻኸርና እቲ ንሕና ክንምስርቶ እንደሊ ሓድነትውን ስነፍልጠታዊ መስርሕ ተኸቲሉ ዝጓዓዝ ካብ መትከላውን ግብራውን ስነ-ምግባር ዝነቐለ ክኸውን ይግባእ ንብል ፡፡

እዚ ክንብል ከለና እቶም ሓደ ዓይነት ፕሮግራም ዘለዎም ብምሉእ ስምረት እቶም ዝተቐራረበ ፕሮግራም ዘለዎምውን ዝፈላልዮምን ዘቀራርቦምን ብንጹር ኣቐሚጦም በቶም ዘቀራርብዎም ብሓባር እንዳሰርሑ ነቶም ዝፈላልዩዎምውን ኣብ ቅሉዕ መድረኽ እንዳውረዱ ብኽትዕ ከጻብብዎም ይግባእ ፡፡ እዚ ኣብ መንጎ ግንባር ሃገራዊ ድሕነትን ብጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝምራሕ ጉጅለ ምደፍኤን ተፈጺሙ ዝበሃል ናይ ምሉእ ሓድነት መስርሕ ክልተ ዓቢ ፍልልይ ዘለዎ ፖለቲካዊ ፕሮግራም ሒዞም ዝቐርቡ ዘለው ኣካላት ስለዝኾኑ ሕደ ካብ ክልቲኦም እቲ ዝነበሮ ፕሮግራም ኣውዲቑ እንተዘይቀሪቡ ብዝኾነ ይኹን መለክዒ ናይ ስነፍልጠት ናብ ፍጹም ሓድነት ክብጻሕ ዘኸእል ኣይኮነን ፡፡ ካብዚ ስነፍልጠታዊ ትንታኔ ወጻኢ ክልቲኦም ብዝሰማምዕሉን መሰረት ንሓፋሽ ክበርህ ዘይግብኦ ነገር እንተሃልዩ ግን እቲ ምሕዝነት ምፍንጫል ዘጻብብ ብምዃኑ ጥራሕ ብኣወንታ ምቕባሉ ኣገዳስነት ይህልዎ ፡፡

ኣብ ውሽጢ ምደፍኤ ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ሓድነት ዘይድግፉ ኣካላት ኣለው እናተባህለ ዝንፋሕ ወረታትውን  ሓሓሊፉ ይስማዕ ኢዩ ፡፡ ኣብዚ ብንጹር ከነቐምጦ እንደሊ ነጥቢ እንተሃልዩ ዝኾነ ይኹን ምንቅስቓስ ይኹን ፖለቲካዊ ውድብ ይንኣስ  ይዕበ ኣንጻር ህ.ግ.ድ.ፍ. ኣትኪሉ ክቃለስ ኢየ ክሳብ ዝበለ ከም ፈታዊ ተቓዋሚ ሓይሊ ኢና ንፈልጦ ፡፡

እቲ ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ክህልወና ዝኸእል ናይ ሓድነት ሕቶውን ኣብ ጣውላ ኮፍ ኢልና ከካብ ፕሮግራምና ተበጊስና ብእንመያየጠሉ ኣገባብ መሰረት ዝገበረ ዝፈላልዩናን ዘራኽቡናን ነጥብታት ብንጹር ምስ እነቐምጥ ጥራሕ ኢዩ ንጹርን ዘየማትእን ምሕዝነት ክግበር ዝከኣል ፡፡ ሓድነት ብባህግን ድሌትን ዝፍጸም ጉዳይ ኣይኮነን ፡፡ ሓደ ሓደ ጊዜ’ውን ዝተፈላለዩ ሕጽረታት ኣጋጢሞም ናብ ጥፈሻ ገጽካ ኣብ እተምርሓሉ እዋን ህላዌኻ ንምርግጋጽ ተባሂሉ ብዘይ ዕግበት ዝውሰድ ዓቕለጽበታዊ ኩነታት’ውን የጋጥም ኢዩ ፡፡

እዚ ግን ታሪኽ ንምዕጻው ኢልካ ዝግበር ተርእዮ ስለዝኾነ ምስ ስነፍልጠት ዘተሓሕዝ ጉዳይ የብሉን ፡፡ ናይ ዓቕምን ብቕዓትን ሕጽረት ዘስዓቦ ውጽኢት ምዃኑ ኢዩ ዝፍለጥ ፡፡

ኣብ መደምደምታ እቲ ም.ድ.ፍ.ኤ. ጠቕሊሉ ምስ ግንባር ሃገራዊ ድሕነት ሓድነት ገሩ ኢዩ ብዝብል ኣደናጋሪ ሓበሬታ ሓፋሽ መታን ከይታለል እቲ ብጥዑምዝጊ ሃይሉ ዝምራሕ ጉጅለ ኣብ ድሕነት ክኣቱ ከሎ ፣ እቲ ካልእ ወገን ም.ድ.ፍ.ኤ. ድማ ኩሉ ዓቕምታቱ ኣኻኺቡ ነቲ ምስ ደሞክራስያዊ ውድብ ሳሆ ዝተመስረተ ግንባራዊ ምሕዝነት ናብ ዝለዓለ ደረጅኡ ንምስግጋር ናይ ህዝባዊ ደሞክራስያዊ መደብ ዕዮኡ እሙን ብምዃን ዝቕጽል ዘሎ ሓይሊ ኢዩ ፡፡ ኩለን ናይ ወጻኢ ዞባታት’ውን ነዚ መርገጽ’ዚ ተኸቲሎም ክሰርሑ ምዃኖም ዝለዎም ደገፍ ኣረጋጊጾም ኢዮም ፡፡

ዓወት ንሓሽ ብግብሪ ;

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንሰማእታት;

ውድቀት ንህ.ግ.ደ.ፍ.ን ዓንገልቱን !!!

ኣባላት EMDJ ኣብ ኤውሮጳ፣ ሰሜን ኣመሪካን እስራኤልን

ስርዓት ህግደፍ ን 28 አባላት ሓይሊ ባሕሪ ኤርትራ አብ ከባቢ ባርዶሊ ዞባ ሰሜናዊ ቀይሕ ባሕሪ ብጋህዲ ረሺኑ፡ እቶም ብምሉኦም ተወለድቲ ዓፋር ቀይሕ ባሕሪ ዝኾኑ አባላት ሓይሊ ባሕሪ ንናይ ጽጌራዳ ገብረመድህን አማሓዳሪት ዞባ ሰሜናዊት ቀይሕ ባሕሪ መራሒ መኪናኣ ዝነበረ ከተህድሙ ፈቲንኩም ብምባል ቅድሚ 3 መዓልቲ ንብሙሎኦም አብ ከባቢ ባርዶሊ ከምዝረሾኖም ካብቲ ቦታ ዝበጻሓና ዝተረጋገጸ ዜና ሓቢሩ፡፡

Download (PDF, 81KB)

ስምረት ኤርትራውያን መንእሰያት ንለውጢ ሰሜን ኣሜሪካ፡ ኣብቲ“”ምትእኽኻብ ተሓለቕቲ ዲሞክራሲ ኤርትራውያን” “ብዝብል ስም፡ ኣብ ቦለኛ ጣልያን ተመዲቡ ዘሎ ርክብ፡ ኢድ ከምዘይብሉ፡ ንህዝቢ ኤርትራ፡ ብፋላይ ከኣ ንመንእሰያት የፍልጥ።

Download (PDF, 122KB)

1. እዚ ንምቕያድ ዝኣዘዘ ወይ ከሳስየይ ብንጹር ብመገዲ ሕጊ ክፈልጦ ስለዝደሊ፡ ብዘይ ትእዛዝ ቤት ፍርዲ፡ ዋና-ኣኽባር ሕጊ፡ ነዚ ኣብ ልዕለይ ዝተወስደ ክፍሊ ፍትሒ፡ ላዕለዋይ-ቤት ፍርዲ ወይ ዋና ኣኽባር ሕጊ ይፈልጥዎ ዶ? ብናይመን ሓላፍነት ተወሲዱ? ሕጊኸ ይፈቅድ ዲዩ? ስለምንታይ በቲ ሕጊ ዝፈቕዶ ዘይተፈጸመ? ብመሰረት ኣዋጅ-5- መሰጋገሪ ሕጊ ገበናዊ ስርዓት ኤርትራ፡ ቀዳማይ መጽሓፍ፡ ዓንቀጽ 4/ሰ/ ብዘይካ ኣብያተ-ፍርዲ ካልኦ ት ትካላት ናይ ምፍራድ ስልጣን ከምዘይብለን ስለዝሕበር። ….ከሳስየይ፡ ቀያዲየይ፡ ፈራዲየይ፡ ሓደ ኣካል ክኸውን ሕጊ ይፈቅድ ዲዩ?

Download (PDF, 90KB)

Yossi and Hadar Braha, a Petah Tikva couple of Ethiopian descent who were given an Eritrean couple’s newborn baby, say racism was behind Beilinson Hospital’s mistake.

A Petah Tikva couple has accused the city’s Beilinson Hospital after their newborn baby was swapped with another last week, Israeli paper Yedioth Ahronoth reported on Tuesday.

Yossi and Hadar Braha, a young couple of Ethiopian descent, was mistakenly given a baby born to an Eritrean couple at the hospital’s maternity ward. The mistaken identity emerged only after Hadar started nursing the baby.

“It probably wasn’t conscious but I’m sure there was an element of racism involved,” the baby’s father told Channel 2. “They saw a black baby, so they gave it to a black woman – I can’t think of any other explanation. Had it been a white baby, they would have double-checked.”

Shortly after his son’s birth on Friday, Braha arrived at the ward’s nursery and asked to see him for the first time, but was told that the baby has to undergo some additional medical checks before his mother could receive him.

A few minutes later, he was approached by a nurse who invited him to join his wife while she was breastfeeding their son. Braha then realized that it wasn’t their son, and rushed to inform his wife. At the same time, an Eritrean man rushed into the room and said that the baby was actually his.

The Beilinson Hospital management apologized for the mistake. “It was an honest mistake committed by a staff member who clearly didn’t abide by our very strict rules,” they said in a statement. “We are looking into the matter, and will take steps against the staff member should they be found responsible.”

Source: Haaretz

Either Save Your Self or Sink with It
Juba boy

As I have cited in my previous article, I don’t like to take sides. I
prefer not to be with someone or against anyone in this life. I am
always neutral and objective. That’s my stand and that is what I have
being trained for, to be objective when reporting and report the facts
as they are.

Other thing I would do is to educate the masses and inform them about
their surroundings, or may be try to influence their thinking and
decisions in life by putting my personal views. I am mainly focused on
my community in South Sudan, the newest nation on the globe.
I don’t care why each of us left home and made his way to SS. My
concerns are rather on our wellbeing here at SS; specifically the
capital, Juba; yesterday, today and tomorrow. We saw a successful
yesterday and somehow keep seeing some success today, but it is up to
God almighty to know what will be tomorrow.  What is up to us is to
predict the probable future of events that could occur in life.

SS is not a lawless state as some of the commentators on my previous
article had said. There is constitution and thus there are a clearly
defined laws and policies. The problem is with the executive bodies,
those so called police, CIDs and so on.  They are not in a position to
perform their duties in the proper manner as they are always
confronted by aliens, who are the backbone of SS economy, of which the
majority is Eritreans. Had the natives were involved in business, all
such executive bodies would be serious with their work. But
unfortunately only few are practicing business while many others
either spends their day working as public servants or enjoying
alcoholic drinks under the shade of trees. I say this has spoiled SS
executive bodies. The situation made them to rush here and there
during day hours with the aim of filling their pockets rather than
trying to implement their government policies. I can’t blame them 100%
for their unpleasant acts as it is the outnumbered influx of aliens to
SS which has intensified the situation.

Capitalism is what is being practiced in SS today. By this I mean free
trade of what sort and the consequence are foreign trade dominance and
domestic idealness. According to me view, capitalism is proofing to be
a failure in poor SS and what the country is urgently in need is a
dictator. That would have for sure saved SS from facing an inevitable
economic collapse and a state failure, if the situation keeps
continuing as it is now.  Capitalism and democracy might work in the
already grown west but not in such poor and new nation, South Sudan.
Believe it or not, no one can save the ship on which I am boarded from
sinking other than a dictator.

We always think that capitalism and democracy will solve all our
problems in Africa. Those two interrelated ideologies have proved to
be impractical in most African countries, and I am witnessing it in
impoverished South Sudan today. To be honest,   if I were the leader
of South Sudan today, I would have no option other than becoming an
authoritarian to insure the most efficient use of meager resources,
silence millions of complaints,  plan long development projects that
might run for decades, or even to insure that my government’s policies
are properly implemented. I would for sure be called a tyrant and
oppressor by my western liberal follows, but who cares. I think
leaders do not simply fold two names in a piece of paper to select one
and find themselves either democrats or authoritarian overnight. Again
it is the ongoing situation that guides. But what SS leaders are
trying to do is a kirar play.

Being a capitalism practitioner but with some sympathy towards
Socialism, I have tried to give an overview of SS prevailing political
economy. I hope that might be helpful for at least predicting the near
future at where we live. As we don’t have the right to save the ship,
we have to save our lives.

Juba boy

Juba boy is businessman who has been living in South Sudan since 2008.

Venue: Amnesty International